آلرژی غذایی چیست و چگونه تشخیص داده می شود ؟

کافئین، محبوب ترین و پرمصرف ترین داروی محرک جهان است و با مصرف تنها 200 میلی گرم ( یعنی دو فنجان قهوه نسبتا پررنگ ) از آن عوارض جانبی نمایان می شوند. کافئین اعتیاد آور است موجب حساسیت غذایی می شود و اثرات آن بیشتر بر اعصاب، قلب و معده نمایان می شود.

مصرف زیاد قهوه باعث لرزش دست ها شده، تپش قلب را افزایش داده و مری را شل می کند. سوزش سر معده  و اختلال در خواب از دیگر تاثیرات زیاده روی در مصرف کافئین است.

این ماده در انواعی از پنیر، تیرامین وجود دارد. در شکلات ها فنیل اتیل آمین موجود است و در میوه های ترش، اکتوپامین وجود دارد که همگی این ها می توانند باعث گشاد شدن رگ های خونی، قرمز شدن صورت و خارش بدن شده و در افراد مستعد به میگرن، سردرد ایجاد کنند. هیستامین در بعضی پنیرها و سوسیس ها وجود دارد. باکتری های می توانند هیستامین تولید کنند و مقادیر زیادی از این ماده شیمیایی قوی را می توان در ماهی ها ملاحظه کرد. مصرف مقادیر زیاد هیستامین باعث بروز کهیر، تورم لب ها، صورت و زبان شده و سردردهای شدیدی ایجاد می کند.

درد معده، نفخ، یبوست و اسهال بسیار شایع بوده و تقریبا هر کسی در بعضی مواقع به آنها دچار می شود. غذایی که ما می خوریم بر روی مشکلات ما تاثیر گذاشته، حساسیت پذیری روده ها را تغییر می دهد، تولید گاز کرده و ترکیب مدفوع ما را تشکیل می دهد. باقی ماندن علایم فوق بدون اینکه علت زمینه ای وخیمی باعث ایجاد آن شده باشد را اصطلاحا سندروم روده تحریک پذیر می نامند. با این وجود، پرهیز از خوردن غذاهایی که باعث تشدید وضعیت می شوند، افزایش مصرف فیبرهای گیاهی در رژیم غذایی و یاد گرفتن اینکه چگونه با استرس ها برخورد نماییم همگی می توانند در درمان بیماری سندروم روده تحریک پذیر موثر باشند.

کم بودن سطح آنزیمی به نام لاکتاز که باعث هضم شیر می شود، یک علت نادر اما مهم در بروز اسهال آبکی کودکانی که از شیر گاو تغذیه می کنند، می باشد. در بعضی از گروه های نژادی ( مثلا در چینی ها ) که از شیر خیلی کم استفاده می کنند، سطح آنزیم لاکتاز آنها بسیار پایین بوده و در صورت مصرف شیر یا محصولات لبنی، آنها دچار اسهال می شوند.سطح آنزیم ممکن است به علت بعضی از بیماری های روده ای مثل گاستروانتریت به طور موقت کاهش پیدا کند و در صورت مصرف شیر توسط این افراد، اسهال ایجاد می شود.

پانزده درصد افراد اظهار می دارند که با خوردن بعضی غذاها مشکلاتی برایشان پیدا می شود و دچار حساسیت غذایی هستند، می توان با انجام آزمایشی مشخص نمود که آیا افراد واقعا به غذایی خاص آلرژی دارند یا نه. برای این کار باید غذای مورد نظر را با یک غذای دیگر ترکیب نمود به طوری که شکل آن فرق کند و فرد آزمایش شونده نتواند آن غذا را تشخیص دهد. سپس اثرات این غذا را با غذایی که فاقد غذایی مورد نظر باشد مقایسه می کنند. این نوع آزمایش نشان می دهد که میزان آلرژی و عدم تحمل غذایی واقعی در افراد، کمتر از 2 درصد می باشد. با این حال، آلرژی یا حساسیت به شیر، تخم مرغ، ماهی و فندق یا گردو به ویژه می تواند باعث بروز علایم شدیدی شود ( به خصوص در کودکان ) و به نظر می رسد که آلرژی نسبت به بادام زمینی در چند سال اخیر به طور خطرناکی افزایش پیدا کرده است.مشکلاتی که به دنبال تماس با مقادیر کم غذاها ایجاد می شوند به خوبی مشخص شده اند. در مبتلایان به آلرژی شدید، فقط تماس بین غذای مورد نظر و لب آنها باعث می شود که درعرض چند ثانیه یا چند دقیقه لبشان دچار گزگز شده و سریعا ورم نماید. سپس متعاقب آن، زبان آنها هم ورم می کند که اگر این ورم زیاد باشد می تواند سبب انسداد راه هوایی شده و خفگی ایجاد کند. در چنین مواردی باید سریعا با تزریق آدرنالین اقدام به درمان نمود.این واکنش عمومی را آنافیلاکسی می نامند و در صورتی که اقدامات درمانی انجام نشود، می تواند به مرگ منجر شود.

یک راه خوب برای تایید و تشخیص آلرژی غذایی، قرار دادن بیمار در یک رژیم سخت غذایی است به طوری که فقط از یک نوع گوشت، یک نوع میوه، یک نوع سبزی و یک نوع ماده غذایی نشاسته دار استفاده کند. انتخاب غذاها بر اساس اینکه احتمال کمتری برای بروز آلرژی دارند انجام می شود مثلا گوشت بره یا مرغ، ریواس یا گلابی، هویج یا کلم و برنج یا سیب زمینی برای این کار مناسب هستند.

هر سال حدود 15 تا 18 میلیون تن بادام زمینی در کشورهای آسیایی، آفریقایی و آمریکایی برداشت می شود. برای افرادی که به بادام زمینی آلرژی ندارند این ماده غذایی بسیار سالم و مغذی می باشد:مقدار پروتئین موجود در بادام زمینی بسیار بیشتر از گوشت گاو می باشد. به عنوان یک ماده غذایی، بادام زمینی منبع بزرگی از روغن خوراکی نسبت به سایر دانه های روغنی می باشد. در کارخانه های روغن کشی، بادام زمینی را به قطعات کوچکی تقسیم کرده و تحت فشار زیادی قرار می دهند تا روغن آن خارج شود. روغن بادام زمینی هم دارای همان مواد حساسیت زای بادام زمینی می باشد. از این روغن در بسیاری از غذاهای آماده و حاضری استفاده می شود.بسیاری از کودکان دچار حساسیت غذایی به بادام زمینی، نمی دانند که چگونه برای اولین بار با این ماده مواجه شده اند. روغن بادام زمینی سابقا در بسیاری از شیر خشک های ساخته شده برای کودکان استفاده می شد اما امروزه بسیاری از کارخانه های شیرخشک سازی از روغن بادام زمینی به خاطر مشکلاتی که برای کودکان ایجاد می کند، استفاده نمی کنند.

مواد افزودنی موادی هستند که برای حفظ کیفیت، مزه و قوام یا بوی بهتر به سایر مواد غذایی اضافه می شوند. مواد غذایی افزودنی می توانند باعث بروز کهیر، آسم و رینیت شوند. مهم ترین رنگ غذایی که باعث بروز مشکلاتی می شود رنگ زرد تارترازین می باشد که امروزه به طور گسترده ای به بسیاری از غذاهای آماده اضافه می شود و از این ماده در انواع نوشابه ها، آب میوه ها و سس ها استفاده می شود.تعداد افرادی که نسبت به این مواد افزودنی واکنش نشان می دهند نسبتا کم می باشد و احتمالا حدود یک دهم کسانی هستند که دچار عدم تحمل غذایی می باشند. با این حال امروزه مواد افزودنی باعث مشکلاتی می شوند که کارخانجات سازنده مواد غذایی به دقت نگران عواقب استفاده از آنها برای مشتریان خود می باشند. هر ماده افزودنی که در محصولی استفاده می شود نامش بر روی برچسب آن محصول درج می گردد تا مصرف کننده بداند که چه چیزی را مصرف می کند و اگر به آن حساسیت غذایی دارد از مصرف آن خودداری کند.

آزمایش پوستی و آزمایش خون ( CAP RAST) می توانند در شناسایی آلرژی غذایی به شیر، تخم مرغ، ماهی، صدف، گندم، سویا، بادام زمینی، گردو و فندق بسیار کمک کننده باشند. با این حال در موارد پیچیده تر می توان از آزمایش رژیم محدود کننده غذایی که قبلا توضیح داده شد استفاده نمود.

اگر شما دچار آلرژی غذایی هستید، موثرترین روش درمانی عبارتست از کنار گذاشتن آن ماده غذایی خاص از رژیم غذایی تان و پرهیز از مصرف آن. واکنش های خفیف به یک آلرژی غذایی را می توان با استفاده از آنتی هیستامین ها درمان نمود اما واکنش های شدید تر و خطرساز باید با آدرنالین درمان شوند.

رژیم غذایی

کنار گذاشتن و عدم مصرف غذایی که باعث عدم تحمل حساسیت غدایی شما می شود کلید درمان موفقیت آمیز این مشکل می باشد. با این حال باید مطمئن باشید که با کنار گذاشتن این مواد غذایی از رژیمتان، شما از نظر تغذیه ای دچار کمبود و مشکل نمی شوید و مواد مغذی مثل ویتامین ها، مواد معدنی، پروتئین و کلسیم از طریق سایر مواد به بدن شما خواهد رسید. این امر به خصوص در کودکان و نوجوانان که در سنین رشد قرار دارند، اهمیت زیادی دارد. هیچگاه بدون مشورت با یک متخصص تغذیه از یک رژیم غذایی سخت پیروی نکنید.

آنتی هیستامین ها

آنتی هیستامین ها برای درمان علایم خفیف تر آلرژی غذایی که فقط منحصر به خارش و تورم لب ها، تورم صورت ( آنژیوادم) و کهیر باشد، سودمند هستند. آنتی هیستامین هایی که در این موارد استفاده می شوند عبارتند از هیدروکسی زین و دیفن هیدرامین. گرچه در موارد شدیدتر که شامل تورم زبان، آسم و سقوط فشار خون می شود، استفاده از آنتی هیستامین ها ارزش زیادی ندارد.

اپی پن و مینی جت

تنها درمان موثر حساسیت غذایی، در هنگام بروز آلرژی غذایی که تهدید کننده حیات هستند، استفاده از آدرنالین می باشد. این دارو سبب انقباض رگ های خونی در لب ها، صورت و زبان ورم کرده می شود، آسم را بهبود بخشیده و فشار خون را بالا می برد. آدرنالین باید سریعا تجویز شود. با ابداع وسیله ای به نام اپی پن ( Epi pen ) انقلابی در درمان واکنش های شدید آلرژیک به وجود آمد. اپی پن وسیله ای است که افراد مبتلا به آلرژی می توانند همراه خود داشته باشند و در صورت بروز حملات شدید آلرژیک به خودشان تزریق کنند. با فشار اپی پن، 0/3 میلی گرم آدرنالین با استفاده از سوزن مخصوص آن وارد عضله می شود. اپی پن مخصوص کودکان حاوی 0/15 میلی گرم آدرنالین می باشد. نوع دیگری از این وسیله به نام مینی جت (Mini jet) که حاوی یک میلی لیتر آدرنالین همراه با سرنگ و سوزن یک بار مصرف است و شما باید در هر بار که تزریق را می خواهید انجام دهید مقدار آدرنالین مورد نیاز خودتان را اندازه بگیرید. اکثر افراد ترجیح می دهند که از اپی پن استفاده کنند زیرا استفاده از آن آسان بوده و سوزن آن نیز قابل مشاهده نمی باشد و مدت تاریخ مصرف آن هم دو سال می باشد ( در مقایسه با مینی جت که 9 ماه می باشد. )

• آلرژی های واقعی غذایی یعنی آنهایی که سیستم ایمنی بدن را درگیر می سازند بسیار نادر هستند.
• واکنش های غذایی ممکن است به علت کمبود یک آنزیم بخصوص برای هضم غذا ایجاد شوند.
• حساسیت غذایی می تواند باعث بروز علایم شدیدی شامل تورم لب ها و زبان، خس خس سینه و پایین افتادن فشار خون شود.
• بهترین درمان برای آلرژی غذایی، کنار گذاشتن و عدم مصرف آن ماده غذایی خاص می باشد.
• واکنش های شدید را باید با آدرنالین درمان نمود.