سوء جذب چیست؟ {علائم، علل و روشهای درمان}

سندرم سوء جذب شرایطی است که با اختلال در جذب مواد مغذی از دستگاه گوارش همراه است که منجر به کمبود ویتامین ها، مواد معدنی و درشت مغذی های ضروری می شود. در این مقاله از بیچشک با ما همراه باشید تا بیشتر با سوء جذب، انواع، علائم و روشهای درمان آن آشنا شوید.

سوء جذب چیست؟

سندرم سوء جذب به گروهی از اختلالات گفته می شود که منجر به ناتوانایی روده کوچک در جذب موثر مواد مغذی می شوند. این اختلال می تواند منجر به کمبود مواد مغذی ضروری و در نتیجه مشکلات مختلف سلامتی شود. نقش اصلی روده کوچک جذب مواد مغذی از غذای هضم شده به جریان خون است. هنگامی که این فرآیند مختل شود، می تواند منجر به سوء تغذیه و سایر عوارض سیستمیک شود.

انواع سوء جذب

سندرم سوء جذب انواع متفاوتی دارد که رایج ترین آنها شامل سوء جذب کربوهیدرات، سوء جذب چربی، سوء جذب اسید صفراوی و سوء جذب پروتئین است. در جدول زیر می توانید بیشتر با انواع سوء جذب آشنا شوید:

نوع سوء جذب	شرح	علائم	علت
سوء جذب کربوهیدرات	جذب ناقص برخی قندها در روده کوچک.	درد گاز، نفخ شکم، مدفوع چرب و گاز روده.	عدم تحمل لاکتوز، سوء جذب فروکتوز و سایر موارد عدم تحمل قند.
سوء جذب چربی	چربی ها به دلیل اختلال در جذب، بدون اینکه هضم شوند از روده عبور می کنند.	استئاتوره (مدفوع چرب و بدبو)، مدفوع رنگ روشن و  کمبود ویتامین های محلول در چربی (A، D، E، K).	نارسایی پانکراس، بیماری سلیاک و بیماری کرون.
سوء جذب اسید صفراوی	اسیدهای صفراوی اضافی در روده بزرگ به دلیل بازجذب نامناسب در روده کوچک.	اسهال آبکی مزمن.	بیماری کیسه صفرا،  بیماری کبدی و برداشتن روده یا اختلال عملکرد روده
سوء جذب پروتئین	به خودی خود نادر است مگر اینکه به عدم تحمل خاصی مرتبط باشد.	علائم به عدم تحمل بستگی دارد (مانند علائم گوارشی، التهاب) و کمبودهای تغذیه ای در موارد شدید.	عدم تحمل پروتئین شیر و  عدم تحمل گلوتن (مانند بیماری سلیاک).

علائم سوء جذب

علائم بالینی سندرم سوء جذب می تواند متفاوت باشد، اما معمولا علائم آن شامل موارد زیر است:

• اسهال مزمن: مدفوع مکرر و شل به دلیل جذب نشدن مواد مغذی.
• استئاتوره: مدفوع چرب و بدبو ناشی از سوء جذب چربی.
• کاهش وزن: کاهش وزن غیرقابل توجیه علیرغم مصرف غذا به اندازه کافی.
• نفخ و درد شکم: ناراحتی ناشی از غذای هضم نشده و تولید گاز.
• خستگی: خستگی عمومی ناشی از کمبود مواد مغذی.
• کم خونی: ناشی از کمبود آهن، ویتامین B12 یا فولات است.
• اختلالات استخوانی: پوکی استخوان یا استئومالاسی ناشی از کمبود کلسیم و ویتامین D.

علت سوء جذب

ممکن است در طول یک حمله آنفولانزای معده دچار سوء جذب موقتی شوید، اما اختلالات سوء جذبی که برای مدت طولانی طول می کشند معمولا ناشی از یک بیماری زمینه ای هستند که برای مدت طولانی داشته اید. در ادامه به بررسی رایج ترین علل سندرم سوء جذب می پردازیم.

سوء هاضمه

سوء هاضمه زمانی اتفاق می افتد که غذا به اندازه کافی به اجزای قابل جذب تجزیه نشود. این مشکل می تواند ناشی از نارسایی لوزالمعده (شرایطی مانند پانکراتیت مزمن یا فیبروز کیستیک می تواند تولید آنزیم را مختل کند و در هضم اختلال ایجاد کند)، کمبود اسید صفراوی و کمبود دی ساکاریداز (کمبود آنزیم، مانند کمبود لاکتاز، می تواند از تجزیه کربوهیدرات های خاص جلوگیری کند.).

اختلالات مخاطی

اختلال مخاطی معمولا منجر به آسیب به پوشش روده می شوند و این آسیب بر جذب مواد مغذی تاثیر می گذارد. رایج ترین آنها عبارتند از:

• بیماری سلیاک: یک اختلال خود ایمنی که در آن مصرف گلوتن منجر به التهاب و آسیب پوشش روده کوچک می شود.
• بیماری کرون: یک بیماری التهابی روده است که می تواند باعث التهاب مزمن و آسیب به دستگاه گوارش شود.
• بیماری ویپل: یک عفونت باکتریایی نادر که می تواند جذب مواد مغذی را مختل کند.

میکروب ها

رشد بیش از حد باکتری ها در روده کوچک می تواند هضم و جذب را مختل کند. همچنین عفونت های انگلی مانند  ژیاردیازیس می تواند به پوشش روده آسیب برساند و جذب مواد مغذی را مختل کند.

تشخیص سوء جذب

برای تشخیص سندرم سوء جذب ابتدا پزشک به بررسی تاریخچه پزشکی کامل و معاینه فیزیکی برای شناسایی علائم و علل بالقوه می پردازد. در ادامه برای تشخیص دقیق از تست های آزمایشگاهی و تصویربرداری استفاده می کند، از جمله:

• مطالعات مدفوع
• آزمایش خون
• تست تنفس
• سونوگرافی شکم
•  سی تی اسکن
• آندوسکوپی از جمله آندوسکوپی فوقانی و آندوسکوپی کپسولی

درمان سوء جذب

روش درمان سندرم سوء جذب با توجه به نوع و علائم آن می تواند متفاوت باشد. ایجاد تغییر در رژیم غذایی بخشی مهم از درمان انواع سوء جذب است، برای مثال برای افرادی که به بیماری سلیاک مبتلا هستند رعایت رژیم غذایی بدون گلوتن ضروری است.

گاهی اوقات ممکن است برای درمان سوء جذب نیاز به مصرف آنتی بیوتیک ها (برای درمان رشد بیش از حد باکتری ها در روده کوچک) یا داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی (برای سوء جذب مرتبط با خود ایمنی، مانند بیماری سلیاک یا بیماری کرون) باشد. همچنین از آنجایی که سندرم سوء جذب می تواند منجر به کاهش ویتامین ها و مواد مغذی شود ممکن است مکمل های ویتامین و مواد معدنی برای رفع کمبود مواد مغذی مانند آهن، کلسیم، ویتامین D و ویتامین B12 تجویز شود. در نهایت در موارد آسیب گسترده به روده کوچک، برداشتن بخش های آسیب دیده روده با جراحی ضروری باشد.

به نقل قول از clevelandclinic:

Malabsorption syndrome can have many underlying causes and also a wide range of effects. Your treatment will be based on these factors.

ترجمه: سندرم سوء جذب می تواند علل زمینه ای بسیاری و همچنین طیف وسیعی از اثرات داشته باشد. درمان شما بر اساس این عوامل متفاوت خواهد بود.

منبع: https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22722-malabsorption

عوارض سوء جذب

در صورتی که سندرم سوء جذب بدون درمان رها شود می تواند منجر به عوارض خطرناکه، به ویژه در کودکان شود، از جمله:

• کمبودهای شدید تغذیه ای
• تاخیر در رشد
• اختلالات استخوانی
• کم خونی
• افزایش خطر عفونت

سوء جذب در کودکان

سوء جذب در کودکان زمانی اتفاق می‌ افتد که سیستم گوارشی نتواند مواد مغذی مانند چربی‌ها، پروتئین‌ ها، کربوهیدرات‌ ها، ویتامین‌ ها یا مواد معدنی را از رژیم غذایی به جریان خون جذب کند. این امر می تواند منجر به سوء تغذیه کودک شود. علائم سوء جذب در کودکان عبارتند از:

• اسهال مزمن
• مدفوع چرب و بدبو
• نفخ و گاز زیاد
• افزایش یا کاهش وزن
• تاخیر در رشد یا کوتاهی قد
• درد یا گرفتگی شکم
• خستگی و ضعف
• تحریک پذیری
• شکم متورم (اتساع شکم)

سوء جذب در کودکان یک بیماری جدی اما اغلب قابل کنترل است. تشخیص زودهنگام و مداخله برای جلوگیری از عوارض طولانی مدت ضروری است. 

سوالات متداول در مورد سوء جذب