بیش فعالی کودکان ؛ علت،علائم، درمان و روش های پیشگیری

بیش فعالی در کودکان که با اصطلاح ADHD شناخته می شود نوعی اختلال شایع روانی است که در حدود 10 درصد کودکان را می تواند درگیر کند. مطالعات نشان داده که بیش فعالی کودکان در پسران درصد بیشتری را نسبت به دختران نشان می دهد . تمامی علائم و نشانه های این اختلال از سنین کودکی و قبل از آغاز دوران مدرسه شروع می شود و در حال حاضر هیچ علت مشخص و روشنی برای این اختلال شناخته نشده است.

هر نوع جنب و جوش و بازیگوشی کودکان را نمی توان به موضوع بیش فعالی در کودکان ربط داد و تشخیص قطعی و دقیق این موضوع فقط با پزشک متخصص است. بیش فعالی کودکان را بر اساس نوع واکنش های رفتاری آنها به سه دسته ی زیر تقسیم می کنند.

• بیش فعالی کودکان از نوع بی توجهی که از علائم مشخص آن می توان به عدم تمرکز اشاره کرد. این کودکان دائما در حال خیال بافی به سر می برند و هیچ کاری را نمی توانند به سرانجام برسانند. فراموشی از اصلی ترین خصایص رفتاری این کودکان است و سردرگمی زیادی در انجام کارها و تکالیف مدرسه دارند.
• بیش فعالی کودکان از نوع پرتحرکی که از اصلی ترین نشانه آن ناآرامی و بی قراری در هر شرایطی است. این بچه ها حتی نمی توانند سر کلاس درس بشینند و باید مدام راه بروند. چنین کودکانی بسیار پر حرفند و از انجام رفتارهای پرخطر و نا به هنجار لذت می برند.
• بیش فعالی کودکان از نوع رفتارهای تکانه ای که با بروز رفتارهای ناگهانی و غیرقابل پیش بینی از طرف کودک همراه است.صبر و تحمل این کودکان بسیار کم است و مدام میان حرف دیگران می پرند. چنین کودکانی معمولا حوصله ی انجام هیچ کاری را ندارند و حتی ممکن است در حین بازی کردن حوصله شان سر رفته و بازی را نیمه کاره رها کنند.

والدین باید بپذیرند که هیچ کدام از رفتارهای کودکشان دست خودش نیست و کودک آنها از یک اختلال روانی رنج می برد. به عبارتی مغز این کودکان متفاوت است. به همین دلیل نباید او را به هیچ وجه سرزنش کنند. تنبیه بدنی چنین کودکانی مطلقا ممنوع است. البته کنار آمدن با چنین کودکی اصلا آسان نیست و سختی های خودش را دارد.

با وجود تمامی مطالعات و پژوهش هایی که بر روی پیشینه ی این کودکان صورت گرفته هنوز علت ابتلا به بیش فعالی در کودکان به طور دقیق مشخص نشده است. این موضوعی مبهم است که این اختلال از کجا به وجود آمده، با این حال قوی ترین تئوری ها در این زمینه بیان می کند که اختلال بیش فعالی کودکان به احتمال زیاد باید زمینه ی وراثتی و ژنتیکی داشته باشد. البته عوامل محیطی هم می توانند به تشدید و بروز آن کمک کنند.به احتمال زیاد مغز و سیستم عصبی این کودکان در دوران جنینی با مشکلاتی مواجه شده و در قسمت تمرکز و توجه آن نقصی وجود دارد. البته نوع رفتارهای مادر در دوران بارداری از همه مهم تر است.

مصرف سیگار،  مشروبات الکلی ،رژیم غذایی نادرست ، استرس و مصرف غذاهای تند و ادویه دار در دوران بارداری و همچنین آلودگی هوا از عوامل شناخته شده ای هستند که می توانند زمینه ساز ایجاد اختلال بیش فعالی کودکان باشد.

از مهم ترین و شناخته شده ترین علائم بیش فعالی کودکان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مدام با دست و پایش بازی می کند و بی قرار است.
• به جزئیات هیچ چیزی توجه نمی کند.
• بسیار پر حرف است و دائما وسط حرف دیگران می پرد.
• هیچ دستور یا فعالیتی را نمی تواند تا انتها انجام دهد.
• اکثر بازی هایش پر سر و صداست و هیجان زیادی دارد.
• بیشتر اوقات در حال دویدن یا پریدن است.
• نمی تواند در کلاس درس بنشیند و ممکن است در حین درس دادن کلاس را ترک کند.
• اهل کارها و بازی های گروهی نیست.
• خیلی زود از همه چیز خسته می شود و حوصله اش سر می رود و ممکن است بازی ها و کارهای خود را نصفه نیمه رها کند.
• به طور غیرطبیعی فراموش کار است و همیشه وسایل خود را گم می کند.
• هنگامی که با او به طور مستقیم صحبت می کنید هیچ گونه توجهی به حرف های شما ندارد و در عالم خودش است.
• هیچ درک درستی از زمان ندارد و وقت شناس نیست.
• بیش از اندازه اجتماعی است و از کسی خجالت نمی کشد.

علائم بیش فعالی در کودکان زیر 2 سال

گاهی حرکات و جنب و جوش های کودکان در سنین پایین به خصوص در زیر 2 سال به قدری زیاد است که والدین را به شدت نگران و مضطرب می کند. تشخیص قطعی این موضوع که چنین کودکانی به بیش فعالی مبتلا هستند یا نه بسیار دشوار است و به راحتی نمی توان درباره ی آن اظهار نظر کرد و با این حال برخی علائم بیش فعالی کودکان اگر در رفتار کودکان زیر 2 سال مشاهده شد به احتمال زیاد اختلال بیش فعالی وجود دارد. برای بررسی دقیق تر موضوع بهتر است کودک را نزد روانشناس کودک ببرید.

قطعا چنین اختلال پیچیده ای نیاز به درمان و رسیدگی های پزشکی دارد اما برای آغاز درمان بیش فعالی کودکان باید قبل از هر چیز بدانید چنین کودکانی نیاز به مراقبت ها و توجه ویژه ای دارند و درمان بیش فعالی کودکان زمانی می تواند موثر و اثربخش باشد که در کنار آن به موارد دیگری هم توجه شود از جمله نوع رفتار و برخورد با این کودکان و نوع رژیم غذایی آنها.

تجویز داروی بیش فعالی کودکان و رفتار درمانی می تواند تا حد زیادی به این کودکان کمک کند. داروی بیش فعالی کودکان می تواند بسیاری از رفتارهای تهاجمی و غیر متعارف این کودکان را بهبود بخشیده و خلق و خوی آنها را تا حد زیادی آرام تر و متعادل تر کند اما نحوه ی رژیم غذایی این کودکان از همه چیز مهم تر است. شکر، کافئین و ادویه ها خط قرمز های این کودکان می باشد. چنین کودکانی باید از مصرف تمامی خوراکیهای محرک و انرژی زا پرهیز کنند در غیر این صورت علائم بیش فعالی و نشانه های آنها می تواند تشدید شود. پنیر و ماست هم برای چنین کودکانی محدودیت دارد و بهتر است که در مصرف آن زیاده روی نکنند.

در ضمن این کودکان پاسخ سریعی به درمان های دارویی نخواهند داد و اثرات دارو در بلند مدت خود را نشان می دهند.

والدین باید بپذیرند که هیچ کدام از رفتارهای کودکشان دست خودش نیست و کودک آنها از یک اختلال روانی رنج می برد. به عبارتی مغز این کودکان متفاوت است. به همین دلیل نباید او را به هیچ وجه سرزنش کنند. تنبیه بدنی چنین کودکانی مطلقا ممنوع است. البته کنار آمدن با چنین کودکی اصلا آسان نیست و سختی های خودش را دارد. والدین چنین کودکانی باید درباره ی این اختلال اطلاعات تکمیل تری داشته باشند و نحوه ی رفتار و برخورد صحیح با کودک را بدانند.

چنین کودکانی به محبت و توجه بیشتری نیاز دارند و همکاری والدین و اولیای مدرسه می تواند کمک زیادی به آنها نماید. استرس و تشنج در محیط زندگی چنین کودکانی باید به حداقل برسد زیرا می تواند به علائم بیماری دامن زده و به وخیم تر شدن اوضاع کمک کند. سعی کنید برخی از مسئولیت های کوچک منزل را به این کودکان بسپرید و آنها را تشویق به انجام آن کنید.