مالاریا و نام دیگر آن (راههای انتقال +علائم + درمان انواع مالاریا)

بیماری مالاریا (به انگلیسی: Malaria) یا  پالودیسم، یک بیماری انگلی می باشد که راه انتقال آن به بدن انسان نیش پشه های آلوده است. سالانه افراد زیادی به علت ابتلا به این انگل جانشان را از دست می دهند. به همین علت بیماری واگیردار و بسیار خطرناکی می باشد. 

تقریباً نیمی از کشورهای جهان (گرمسیر و نیمه گرمسیر) مالاریا خیز می باشند. معمولاً مبتلایان به مالاریا از علائمی مثل خستگی بیش از حد، از دست دادن آب بدن، تب و لرز و تهوع شدید در عذاب هستند. 

مالاریا از لغت ایتالیایی (Mal-Aria) برگرفته شده که به معنی هوای بد می باشد. چرا که ایتالیایی ها پیدایش این بیماری را ناشی از هوای بد می دانستند. 

در این مطلب از مجله بیچشک همراه ما باشید تا به بررسی مواردی چون بیماری مالاریا چیست؟ ، نام دیگر بیماری مالاریا ، آیا بیماری مالاریا واگیردار است؟ ، ناقل بیماری مالاریا ، راه انتقال بیماری مالاریا، “مالاریا در ایران”، انواع پشه مالاریا و … بپردازیم. 

بیماری مالاریا چیست

همان طور که گفته شد بیماری مالاریا نوعی بیماری انگلی است که با نیش زدن پشه های آلوده به بدن انسان منتقل می شود. انگل مولد مالاریا  پلاسمودیوم نام دارد. پس از اینکه پشه مالاریا با نیش زدن انگل را به بدن انسان وارد می کند این انگل به کبد فرد نفوذ می کند . کبد جایی است که انگل مالاریا یک سال می تواند در آن جا بماند. 

نشانه های مالاریا معمولاً زمانی در فرد آشکار می شود که این انگل کبد را ترک کرده و به طرف گلبول های قرمز خون می رود و آن ها را درگیر می کند. در این مرحله فرد کاملا به مالاریا دچار شده است و اگر پشه دیگری او را نیش بزند انگل این بیماری به پشه سرایت می کند و پشه می شود یک عامل انتقال بیماری. 

در هر سال چیزی حدود 210 میلیون نفر به مالاریا دچار می شوند و حدود 450 هزار نفر از این بیماری می میرند که بیشتر آن ها کودکان آفریقایی می باشند (به علت شیوع آن در مناطق گرمسیر)

پشه ای که باعث انتقال و جا به جایی انگل مالاریا می باشد آنوفل نام دارد که خود شامل چندین گونه می شود. 

در صورت عدم درمان به موقع و بی توجهی به نشانه های آن، مالاریا می تواند منجر به مرگ هم شود و یک بیماری کشنده باشد اما اگر علائم آن به موقع تشخیص داده و درمان شود می توان از مرگ و میر ناشی از این بیماری کاست. 

نام دیگر بیماری مالاریا چیست

برای بیماری انگلی مالاریا از نام های مختلفی در دنیا استفاده می شود که می توان به این موارد اشاره نمود:

 مالاریا، پالودیسم، تب متناوب،  تب نوبه، تب و لرز، تب رومی، تب مارش، تب حاره، تب ساحلی.

گفتیم که شایع ترین راه انتقال بیماری مالاریا و نحوه انتقال آن، نیش پشه های آلوده می باشد. اما این تنها راه سرایت نیست و در ادامه راههای انتقال بیماری مالاریا را با هم بررسی خواهیم کرد. بهتر است با مشاهده علائمی که خواهیم گفت حتما روند تشخیص و درمان را آغاز نمایید. البته برخی از انواع انگل این بیماری می توانند تا یک سال هم به صورت پنهان و نهفته در بدن انسان بمانند. 

راه انتقال بیماری مالاریا

اولین و اصلی ترین راه انتقال این بیماری نیش پشه های آلوده می باشد. اما به علت درگیر کردن گلبول های قرمز خون  مالاریا از راه خون هم سرایت می کند و در موارد زیر از بدن فرد ناقل به فرد دیگری می تواند منتقل شود: 

• از مادر باردار آلوده به فرزندی که هنوز به دنیا نیامده است. 
• هموتراپی 
• پیوند اعضاء
• سرنگ آلوده به خون برای تزریق مواد مخدر 

اما همچنان پشه آنوفل (40 گونه از 483 گونه آن ) ناقل و عامل بیماری مالاریا  می باشد. نحوه انتقال بیماری مالاریا بیشتر به صورت مستقیم و از طریق انواع پشه مالاریا می باشد. 

علائم بیماری مالاریا

برای درمان قطعی مالاریا باید با علائم مالاریا کامل آشنا شوید تا بتوانید آن را تشخیص دهید و به موقع درمان نمایید. 

در فرد مبتلا به این انگل معمولاً علائم زیر نمایان می شود: 

• کاهش انرژی، خستگی بیش از حد و کوفتگی عضلات 
• تب بالا و لرز 
• سر درد 
• حالت تهوع شدید 
• کم خونی و زرد شدن پوست و چشم به دلیل از بین رفتن گلبول های قرمز خون 
• تعریق شدید پس از تب کردن 
• سرفه و درد شکمی هم برخی دیگر از علائم این بیماری هستند. 

معمولا پس از چند هفته از نیش پشه علائم بیماری آشکار می شود اما برخی از انواع مالاریا تا یک سال هم در بدن به صورت مخفی می مانند. 

تشخیص مالاریا

تنها راه تشخیص مالاریا آزمایش خون می باشد که توسط پزشک تجویز می شود. در آزمایش های خون برای تشخیص انواع مالاریا موارد زیر مشخص می شود که به پزشک شما کمک زیادی می کند: 

• مشخص شدن اینکه آیا انگل مالاریا در خون شما وجود دارد یا نه ؟ 
• مشخص شدن نوع انگل مالاریا در خون که سبب بروز علائم شده 
• با کامل کردن باقی آزمایشات خونی معلوم می شود که آیا این انگل مالاریا به داروهای خاصی مقاومت دارد یا نه ؟ و اینکه با این آزمایش ها در نهایت مشخص می شود آیا عوارض شدید و خطرناکی در انتظار بیمار می باشد؟

ممکن است برای کامل شدن آزمایشات خون چند روزی زمان نیاز باشد اما در برخی مواقع هم نتایج آزمایش تنها در عرض 15 ذقیقه مشخص خواهد شد. 

پس در صورت وجود علائم مالاریا به محض اینکه تشخیص این بیماری قطعی و تایید شد باید درمان آغاز شود. در ادامه به درمان مالاریا می پردازیم و به شما خواهیم گفت که درمان قطعی مالاریا چیست ؟

درمان مالاریا

درمان مالاریا به طور معمول شامل مصرف داروهایی است که موجب نابودی و مرگ انگل مولد آن می شوند. اما انواع این داروها و مدت زمان طول درمان با توجه به نوع انگل، سن بیمار، شدت نشانه ها و علائم، باردار بودن و غیره متفاوت می باشد. 

رایج ترین داروهایی که در درمان مالاریا استفاده می شود این موارد هستند : 

• درمان ترکیبی آرتمیزینین (به انگلیسی: artemisinin) و ACT ها : 

ACTها ترکیب چندین نوع دارو هستند که هر کدام به طرز متفاوتی در نابودی انگل مالاریا عمل می کنند.

• کلروکین : 

کلروکین‌ فسفات برای انگل های حساس به این دارو که مقاومتی در برابر آن ندارند یک درمان موثر است. اما برخی از انواع مالاریا در مقابل کلروکین مقاوم هستند و در این حالت دیگر درمان با این دارو برای بیمار تاثیری ندارد. 

• ملارون یا ترکیب آتوواکون و پروگوانیل، ترکیب کوئینین‌سولفات و داکسی‌ سایکلین، مفلوکویین، ، پریماکین فسفات هم برخی از داروهای ترکیبی برای درمان این بیماری هستند. 

جست و جو و تحقیق برای درمان قطعی مالاریا ادامه دارد و در آینده داروهای جدیدتری ارائه می شود. اما در این میان انگل های این بیماری هم کامل تر می شوند و مقاومت بیشتری در برابر داروها نشان می دهند. برای نمونه یکی از انواع این انگل ها به هر داروی ضد مالاریا که در حال حاضر در دسترس می باشد مقاومت نشان می دهد و از بین نمیرود. 

مالاریا در ایران

در مورد تاریخچه بیماری مالاریا در ایران باید بگوییم که مالاریا در ایران از قدیم وجود داشته و در کتاب قانون ابن سینا هم به اصطلاحات تب تایب، تب نوبه، تب و لرز اشاره شده است. در سال 1303 شمسی دکتر ژیلمور با تقاضای دولت ایران از طرف سازمان بهداشت جهانی برای تحقیق بیماری مالاریا به ایران آمد. 

دکتر ژیلمور در گزارش خود راجع به وضعیت شیوع بیماری مالاریا در ایران نوشت که رایج ترین بیماری در ایران مالاریا بوده و در سال 1303 از جمعیت ۱۳۰۰۰۰۰۰ نفری ایران هر سال ۴ تا ۵ میلیون نفر به مالاریا مبتلا می شوند. او درباره آمار بیماری مالاریا در ایران گفت که 75 درصد از جمعیت ایران در مناطق مالاریا خیز هستند و علت 41 درصد از فوتی های سالانه مربوط به این بیماری می باشد. 

در سال 1352 با استفاده از اقداماتی مثل حشره‌کش مالاتیون و سایر راهکارها، تقریبا دو سوم جمعیت ساکن در شمال زاگرس در برابر مالاریا ایمن شدند. اما در همین سال ها در مناطق جنوبی کشور و گرمسیری مثل هرمزگان و کرمان و بلوچستان تعداد مبتلایان به مالاریا زیاد شد و بیماری به صورت همه گیری یا اپیدمی در آمد. 

در سال 2013 شیوع بیماری مالاریا در ایران نسبت به سال قبل 50 درصد کاهش داشت و نهایتا در سال 2014 سازمان بهداشت جهانی در خصوص وضعیت بیماری مالاریا در ایران اعلام کرد که مالاریا در ایران در آستانه ریشه کنی می باشد. 

عکس مالاریا در ایران

رایج ترین نوع مالاریا در ایران نوع ویواکس می باشد که در افغانستان و پاکستان هم شایع است. 

نکات مهم در مورد بیماری مالاریا 

دانشمندان در سراسر جهان برای درمان قطعی مالاریا تلاش می کنند که واکسن این بیماری را تولید کنند. با این حال اگر قصد دارید به مناطق گرمسیری که مالاریا خیز است سفر داشته باشید لازم است که تمامی جوانب احتیاط را برای پیشگیری از بیماری مالاریا رعایت کنید و از پشه بند و در صورت لزوم از درمان های دارویی برای جلوگیری از مبتلا نشدن استفاده نمایید. اگر پس از سفر به این مکان ها تب داشتید حتما به پزشک متخصص بیماری های عفونی مراجعه کنید. 

نکته ای که در مورد بیماری مالاریا جالب است این است که بیماران مبتلا به کم خونی داسی شکل و یا تالاسمی، مقاومت بالایی در ابتلا به مالاریا دارند. چرا که به دلیل کم خونی و فقر آهن در بدن این افراد، انگل مالاریا قادر به رشد و تکثیر نمی باشد.

سوالات متداول درباره بیماری مالاریا