گلوکوم چیست؟ {علت بوجود آمدن آب سیاه چشم و درمان آن}
گلوکوم یا آب سیاه چشم بیماری است که به عصب بینایی آسیب می رساند و به مرور زمان منجر به نابینایی فرد می شود. در اغلب موارد این بیماری تا زمانی که پیشرفت نکرده است علائم قابل توجهی ایجاد نمی کند و به همین دلیل بدون اینکه تشخیص داده شود به آرامی پیشرفت می کند و در نهایت منجر به نابینایی دائمی می شود. در این مقاله از بیچشک با ما همراه باشید تا بیشتر با آب سیاه چشم، علائم، علت و روش های درمان آن بیشتر آشنا شوید.
گلوکوم یا آب سیاه چیست؟
گلوکوم به گروهی از اختلالات چشمی گفته می شود که منجر به آسیب پیشرونده عصب بینایی می شوند. عصب بینایی انسان از بیش از یک میلیون فیبر عصبی تشکیل شده است که سیگنال های بینایی را به مغز منتقل می کنند. زمانی که به این فیبرها آسیب وارد می شود، در میدان بینایی، نقاط کور ظاهر می شوند که در صورت عدم درمان می توانند منجر به نابینایی کامل شوند.
انواع گلوکوم
آب سیاه یک بیماری واحد نیست، بلکه مجموعه ای از بیماری هایی است که ویژگی های مشابه ای دارند. دو نوع اصلی این بیماری عبارتنند از گلوکوم زاویه باز و گلوکوم زاویه بسته و انواع نادرتر آن شامل گلوکوم با فشار طبیعی، گلوکوم ثانویه و گلوکوم مادرزادی است.
گلوکوم زاویه باز شایع ترین نوع آب سیاه است و زمانی ایجاد می شود که کانال های تخلیه چشم به مرور زمان مسدود می شوند و منجر به افزایش تدریجی فشار بر روی چشم می شوند. گلوکوم زاویه باز به آرامی و بدون درد پیشرفت می کند و در اغلب موارد حتی با معاینات منظم چشم، تشخیص داده نمی شود.
گلوکوم زاویه بسته زمانی رخ می دهد که عنبیه، زاویه تخلیه مایعات چشم را مسدود می کند و منجر به افزایش ناگهانی و شدید فشار چشم می شود. این نوع از آب سیاه یک اورژانس پزشکی محسوب می شود و می تواند با علائمی مانند درد شدید چشم، سردرد، حالت تهوع و از دست دادن ناگهانی بینایی همراه باشد.
علت بوجود آمدن آب سیاه چشم
علت اصلی ابتلا به گلوکوم آسیب به عصب بینایی است که اغلب در اثر افزایش فشار داخل چشم ایجاد می شود. آسیب عصب بینایی می تواند در اثر موارد زیر رخ دهد:
- استعداد ژنتیکی.
- انسداد کانال های تخلیه مایعات چشم.
- تولید بیش از حد زلالیه (مایع داخل چشم).
- جریان خون ضعیف به عصب بینایی.
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به گلوکوم هستند؟
برخی از عوامل وجود دارند که احتمال ابتلا به آب سیاه را افزایش میدهند، از جمله:
- سن: خطر ابتلا به گلوکوم بعد از 40 سالگی افزایش پیدا می کند و پس از 60 سالگی به اوج خود می رسد.
- سابقه خانوادگی: در ابتلا به آب سیاه، ژنتیک نقش بسیار مهمی دارد؛ اگر یکی از والدین، خواهر یا برادر مبتلا به آب سیاه باشند، خطر ابتلا به این بیماری در سایر اعضای خانواده نیز افزایش پیدا می کند.
- نژاد: نژادهای آفریقایی، اسپانیایی و آسیایی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به گلوکوم قرار دارند.
- بیماری های زمینه ای: افرادی که به دیابت، فشار خون بالا و بیماری های قلبی عروقی مبتلا هستند، بیشتر در معرض ابتلا به گلوکوم قرار دارند.
- بیماری های چشمی: ابتلا به برخی از بیماری های چشمی مانند نزدیک بینی شدید یا قرنیه نازک نیز خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد.
- داروهای خاص: استفاده طولانی مدت از داروهای کورتیکواستروئید، مانند قطره های چشمی یا قرص ها می تواند فشار داخل چشم را افزایش دهد.
علائم گلوکوم یا آب سیاه چشم
بیماری آب سیاه معمولا به تدریج پیشرفت می کند (به ویژه در نوع گلوکوم زاویه باز) به همین دلیل این بیماری علائم قابل توجهی ایجاد نمی کند. به طور کلی اگر گلوکوم علائمی ایجاد کند، شامل موارد زیر است:
- از دست دادن تدریجی دید محیطی
- تاری دید
- مشکل در دید شب
- چشم درد
- سردرد
- قرمزی چشم
- حالت تهوع
در موارد پیشرفته تر، گلوکوم میتواند منجر به دید تونلی و ایجاد نقاط کور در دید و در نهایت نابینایی کامل شود.
گلوکوم چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص زودهنگام در درمان مناسب آب سیاه چشم بسیار مهم است، اما از آنجایی که معمولا در مراحل اولیه این بیماری علائمی ایجاد نمی کند، بسیاری از افراد مبتلا به آن تا زمانی که بینایی خود را به طور قابل توجهی از دست نداده اند، تشخیص داده نمی شوند. برخی از روش هایی که به تشخیص آب سیاه چشم کمک می کنند عبارتند از:
- تونومتری: از این روش برای تعیین فشار مایع داخل چشم استفاده می شود.
- افتالموسکوپی: از این روش برای بررسی علائم آسیب به عصب بینایی استفاده می شود.
- پریمتری: این آزمایش کاهش دید محیطی را ارزیابی می کند.
- گونیوسکوپی: این آزمایش زاویه اتصال عنبیه به قرنیه را ارزیابی می کند.
- توموگرافی انسجام نوری: این روش تصاویر دقیقی از عصب بینایی و لایه فیبر عصبی شبکیه ارائه می دهد.
اگر بالای 40 سال سن دارید، معاینه منظم چشم برای شما ضروری است، زیرا خطر ابتلا به گلوکوم با بالا رفتن سن افزایش پیدا می کند.
روش های درمان گلوکوم یا آب سیاه
برگرداندن بینایی از دست رفته ناشی از گلوکوم ممکن نیست، اما درمان درست می تواند به کاهش فشار داخل چشم و جلوگیری از آسیب بیشتر به عصب بینایی کمک کند. درمان آب سیاه چشم به درمان دارویی، لیزر و جراحی تقسیم می شود که در ادامه به بررسی هر یک از آنها می پردازیم.
درمان دارویی گلوکوم
اولین روشی که برای درمان گلوکوم استفاده می شود، دارو درمانی است. معمولا داروهایی که برای آب سیاه تجویز میشوند قطره های چشم هستند، اما در برخی موارد ممکن است داروهای خوراکی نیز استفاده شوند. برخی از داروهای مورد استفاده برای آب سیاه شامل:
- آنالوگ پروستاگلاندین، مانند قطره لاتانوپروست برای افزایش خروج مایعات چشم.
- مسدودکننده های بتا، مانند قطره تیمولول برای کاهش تولید مایع چشم.
- آگونیست های آلفا، مانند قطره بریمونیدین برای کاهش فشار روی چشم.
- مهارکننده های کربنیک انیدراز، مانند قطره دورزولامید برای کاهش تولید مایعات چشم.
درمان گلوکوم با لیزر
درمان آب سیاه چشم با لیزر زمانی توصیه می شود که داروها نمی توانند به خوبی این بیماری را مدیریت کنند. لیزر درمانی یک روش کم تهاجمی و سریع است که معمولا در مطب پزشک انجام می شود. چندین نوع لیزر برای درمان آب سیاه وجود دارد که پزشک با توجه به نوع آن بهترین روش را پیشنهاد می کند.
جراحی گلوکوم یا آب سیاه
چندین جراحی برای درمان آب سیاه چشم وجود دارد، این جراحی ها یک مسیر جدید برای تخلیه مایعات چشم ایجاد می کنند. رایج ترین جراحی که برای درمان آب سیاه چشم استفاده می شود، ترابکولکتومی است که در طی آن یک فلپ کوچک در سفیدی چشم (صلبیه) ایجاد می شود و مخزنی به نام بلب زیر پلک ایجاد می شود که مایع چشم می تواند از آنجا تخلیه شود. این جراحی در کاهش فشار چشم بسیار موثر است.
عوارض آب سیاه چشم چیست؟
اگر گلوکوم درمان نشود می تواند منجر به کاهش تدریجی بینایی، آسیب دائمی عصب بینایی، دید تونلی و نابینایی کامل شود. از آنجایی که آسیب عصب بینایی برگشت ناپذیر است، پیشگیری و درمان به موقع بسیار مهم است.
به نقل قول از clevelandclinic:
Without care to manage it and lower the pressure inside your eye, glaucoma damages your retina and optic nerve to the point where they stop working. That causes glaucoma’s main complication: vision loss and, eventually, total blindness.
ترجمه: بدون مراقبت برای مدیریت آن و کاهش فشار داخل چشم، گلوکوم به شبکیه و عصب بینایی شما آسیب می رساند تا جایی که آنها از کار می افتند. این باعث عارضه اصلی گلوکوم می شود: از دست دادن بینایی و در نهایت نابینایی کامل.
منبع: https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/4212-glaucoma
پیشگیری از آب سیاه چشم
برخی روش ها وجود دارند که می توانند خطر ابتلا به گلوکوم را کاهش دهند، اما هیچ روشی وجود ندارد که بتواند به پیشگیری کامل از آب سیاه چشم کمک کند. برخی از روش های پیشگیری از آب سیاه چشم عبارتند از:
- معاینه منظم چشم، هر 2 تا 4 سال یک بار برای افرادی که 40 تا 54 سال سن دارند و 1 تا 3 سال برای افرادی که 55 تا 64 سال سن دارند.
- مدیریت بیماری های مزمنی که خطر ابتلا به آب سیاه را افزایش می دهند، مانند دیابت و فشار خون بالا.
- غربالگری منظم برای افرادی که یکی از اعضای خانواده آنها به آب سیاه مبتلا است.
- اجتناب از مصرف بیش از حد داروهای کورتیکواستروئیده.
سوالات متداول در مورد گلوکوم یا آب سیاه چشم
خیر. آب سیاه چشم درمان قطعی ندارد، اما روش های درمانی وجود دارند که می‌توانند فرایند از دست دادن بینایی را کند کرده یا از آن جلوگیری کنند.
خیر. اگر گلوکوم به موقع تشخیص داده شود و برای درمان آن از روش مناسب استفاده شود میتوان از نابینایی جلوگیری کرد.
بله. در موارد نادر گلوکوم زاویه بسته می تواند باعث افزایش ناگهانی و دردناک فشار چشم شود که منجر به درد شدید چشم، حالت تهوع و از دست دادن سریع بینایی می شود.
