کلاستروفوبیا یا فوبیای فضای بسته {علت، علائم و درمان قطعی}

کلاستروفوبیا نوعی اختلال اضطرابی است که با ترس شدید از قرار گرفتن در فضاهای بسته یا محدود همراه است. فوبیای فضای بسته یکی از رایج ترین فوبیاها می باشد. اگرچه شدت این بیماری می تواند در هر فرد متفاوت باشد، اما برای بسیاری از افراد، کلاستروفوبیا می تواند به طور قابل توجهی بر زندگی و فعالیت های روزانه آنها تاثیر بگذارد. در این مقاله از بیچشک با ما همراه باشید تا بیشتر با کلاستروفوبیا و روشهای درمان آن آشنا شوید.

کلاستروفوبیا چیست؟

کلاستروفوبیا یا فوبیای فضای بسته یک اختلال اضطرابی است که با ترس شدید از قرار گرفتن در فضاهای بسته و محدود مشخص می شود. این ترس می تواند در موقعیت هایی مانند قرار گرفتن در اتاق های کوچک، آسانسور، مکان های شلوغ، تونل ها یا حتی لباس های تنگ ایجاد شود. افراد مبتلا به کلاستروفوبیا معمولاً در مواجهه با این موقعیت‌ ها احساس گیر افتادن، درماندگی یا غرق شدن می‌ کنند که می‌ تواند منجر به علائم فیزیکی مانند ضربان قلب سریع، تعریق، سرگیجه و حتی حملات پانیک شود.

علت کلاستروفوبیا 

کلاستروفوبیا یا تنگناهراسی، مانند سایر فوبیاها، معمولاً در نتیجه ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و روانی ایجاد می شود. در حالی که علت دقیق کلاستروفوبیا به طور کامل شناخته نشده است، عوامل متعددی وجود دارند که می توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند، برخی از علل کلاستروفوبیا عبارتند از:

• استعداد ژنتیکی: برخی افراد ممکن است از نظر ژنتیکی بیشتر مستعد ابتلا به اختلالات اضطرابی از جمله کلاستروفوبیا باشند. سابقه خانوادگی نقش مهمی در ایجاد کلاستروفوبیا دارد، زیرا فوبیاها اغلب در خانواده ها به طور مشترک دیده می شوند.
• تجارب تروماتیک: سابقه تجارب آسیب زا یا ناراحت کننده در فضاهای بسته، مانند محبوس شدن در آسانسور، محبوس شدن در یک اتاق کوچک یا درگیر شدن در تصادف، می تواند باعث شروع کلاستروفوبیا شود. حتی مشاهده چنین رویدادهایی می تواند احتمال ابتلا به کلاستروفوبیا را افزایش دهد.
• رفتار آموخته شده: اگر فردی مشاهده کند که یکی از اعضای نزدیک خانواده یا دوستان در یک فضای محدود دچار حمله پانیک می شود، ممکن است در پاسخ به واکنش آن فرد، ترس آموخته شده را ایجاد کند. به ویژه ترس از فضای بسته در کودکان می تواند به این علت رفتار آموخته شده ایجاد شود، زیرا کودکان بیشتر تاثیر پذیر هستند و مشاهده اضطراب در دیگران می تواند آنها را به ترس از موقعیت های مشابه سوق دهد.
• عوامل بیولوژیکی: عوامل  نوروبیولوژیکی، مانند عدم تعادل در انتقال دهنده های عصبی نیز ممکن است در ایجاد کلاستروفوبیا نقش داشته باشند.

علائم کلاستروفوبیا

علائم کلاستروفوبیا می تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد و می تواند از ناراحتی خفیف تا اضطراب شدید یا حملات پانیک متغیر باشد. علائم فوبیای فضای بسته به علائم فیزیکی، علائم روانی و علائم رفتاری تقسیم می شوند. برخی از علائم کلاستروفوبیا عبارتند از:

• ترس یا اضطراب شدید در فضاهای بسته
• احساس از دست دادن کنترل یا احساس به دام افتادن در فضاهای بسته
• حملات پانیک، که ممکن است شامل ترس شدید، احساس خفگی یا ترس از مردن باشد
• ضربان قلب تند
• تنگی نفس یا مشکل در تنفس
• عرق کردن
• لرزش بدن
• سرگیجه یا سبکی سر
• حالت تهوع
• احساس سفتی در قفسه سینه
• اجتناب از مکان‌ ها یا موقعیت‌ هایی که ممکن است باعث ایجاد کلاستروفوبیا شوند، مانند آسانسور، اتاق‌ های کوچک، هواپیما یا وسایل حمل‌ و نقل عمومی 
• دائماً به دنبال راه های فرار یا خروجی بودن در فضاهای بسته

به نقل قول از clevelandclinic:

If you have claustrophobia, you feel anxious about being in an enclosed or tight-fitting space.

ترجمه: اگر به کلاستروفوبیا مبتلا باشید، از قرار گرفتن در یک فضای بسته یا تنگ احساس اضطراب می کنید.

منبع: https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21746-claustrophobia

مکان هایی که باعث ایجاد کلاستروفوبیا می شوند

کلاستروفوبیا می‌ تواند در موقعیت‌ های مختلفی که در آنها فرد احساس می‌ کند محدود شده یا به دام افتاده است رخ دهد. مکان ها و موقعیت های رایجی که ممکن است منجر به ایجاد ترس از فضای بسته شوند عبارتند از:

• آسانسور
• اتاق های کوچک
• هواپیما
• تونل ها
• دستگاه MRI یا سایر تجهیزات پزشکی
• ماشین ها در زمان ترافیک
• زیرزمینی
• اتاق های زیر شیروانی

در هر یک از این موقعیت‌ ها، فرد ممکن است احساس ترس یا وحشت شدیدی را تجربه کند که منجر به علائم فیزیکی مانند عرق کردن، سرگیجه، تنگی نفس یا افزایش ضربان قلب می شود. برای افراد مبتلا به کلاستروفوبیا، اجتناب از این نوع مکان‌ ها و موقعیت‌ ها اگرچه می‌ تواند فعالیت‌ های روزانه آنها را محدود کند به یک مکانیسم مقابله تبدیل می‌ شود.

تشخیص کلاستروفوبیا

کلاستروفوبیا توسط یک فرد واجد شرایط، مانند روانشناس یا روانپزشک، با استفاده از ترکیبی از روشها از جمله مصاحبه، پرسشنامه و معیارهای تشخیصی، تشخیص داده می شود. راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی معیارهای خاصی را برای تشخیص فوبیاهای خاص از جمله کلاستروفوبیا بیان می کند. در تشخیص کلاستروفوبیا عوامل زیر بررسی می شوند:

• ترس بیش از حد: ترس از فضاهای بسته باید بیش از حد و نامتناسب با خطر واقعی آن موقعیت باشد.
• مدت: ترس یا اضطراب باید شش ماه یا بیشتر طول بکشد.
• تداخل در زندگی روزمره: ترس باید باعث ناراحتی قابل توجهی شود یا توانایی فرد برای عملکرد روزانه را مختل کند.

درمان کلاستروفوبیا

کلاستروفوبیا می تواند بسیار آزاردهنده باشد، اما خبر خوب این است که این فوبیا قابل درمان است. چندین گزینه درمانی برای کمک به افراد برای مدیریت و غلبه بر ترس خود از فضاهای بسته وجود دارد. در ادامه به بررسی روشهای موجود برای درمان فوبیای فضای بسته می پردازیم.

رفتاردرمانی شناختی

رفتار درمانی شناختی یکی از موثرترین درمان ها برای انواع فوبیا از جمله کلاستروفوبیا است. این نوع درمان به افراد کمک می کند تا الگوهای فکری منفی و رفتارهای مرتبط با ترس را شناسایی کرده و تغییر دهند و از این طریق به درمان کلاستروفوبیا کمک می کند.

مواجهه درمانی

مواجهه درمانی شامل قرار دادن تدریجی فرد در فضاهای بسته به شیوه ای ایمن و کنترل شده است. هدف از این کار این است که فرد را نسبت به ترس خود حساسیت زدایی کرده و به او اجازه داده شود در مراحل کوچک و قابل کنترل با موقعیت های ترسناک روبرو شود. با گذشت زمان، این قرار گرفتن در معرض ترس می تواند اضطراب را کاهش دهد و به فرد کمک کند تا بتواند ترس خود را کنترل کند.

داروی کلاستروفوبیا

در برخی موارد ممکن است برای مدیریت علائم اضطراب و هراس ناشی از کلاستروفوبیا از دارو نیز استفاده شود. مهارکننده‌ های انتخابی بازجذب سروتونین، بنزودیازپین‌ ها و سایر داروهای ضد اضطراب می‌ توانند به کاهش شدت حملات پانیک و تسکین کوتاه‌ مدت کلاستروفوبیا کمک کنند. با این حال، مصرف دارو برای کلاستروفوبیا اغلب یک راه حل طولانی مدت در نظر گرفته نمی شود و معمولاً به عنوان یک مکمل در کنار سایر درمان ها استفاده می شود.

تکنیک‌ های آرام‌ سازی

یادگیری تکنیک‌ های آرام‌ سازی از جمله تنفس عمیق، آرام سازی تدریجی عضلانی یا مدیتیشن می‌ تواند به افراد در مدیریت علائم فیزیکی اضطراب مرتبط با کلاستروفوبیا کمک کند. این تکنیک ها بدن را در موقعیت های استرس زا آرام می کنند.

ترس از فضای بسته در کودکان

کلاستروفوبیا در کودکان با ترس از قرار گرفتن در فضاهای کوچک، بسته یا شلوغ همراه است. این نوع اضطراب می تواند به صورت یک احساس شدید وحشت یا ناراحتی زمانی که کودک در یک منطقه محدود مانند یک اتاق کوچک، آسانسور یا حتی یک ماشین قرار دارد، ظاهر شود. همچنین ترس از فضای بسته در کودکان ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که کودک احساس کند در یک موقعیت به دام افتاده یا قادر به فرار نیست، مانند یک مکان شلوغ.

علائم کلاستروفوبیا در کودکان  عبارتند از گریه یا عصبانیت هنگام حضور در فضاهای بسته، شکایت از احساس به دام افتادن یا خفگی، پرهیز از حضور در فضاهای کوچک یا بسته مانند آسانسور یا اتاق های بدون پنجره، مشکل در تنفس، افزایش ضربان قلب و عرق کردن در فضاهای کوچک و محدود.

سوالات متداول در مورد کلاستروفوبیا