تقویت مهارت و توانایی تصمیم گیری در کودکان

• ساده : تصمیم گیری هایی که اکثرا در مورد امور روزمره انجام می پذیرد مثلا انتخاب این که امروز چه بازی انجام دهند.
• اضطرابی : تصمیم هایی که در شرایط اضطراری اتخاذ می گردد مثلا تصمیم در مورد برخورد کودک با دوستش در هنگامی که از دست او ناراحت است.
• احساسی :  تصمیم هایی که بر مبنای واکنش  های هیجانی مانند ترحم ، ترس ، نگرانی ، غم و … گرفته می شود مانند کمک به کودکی که روی زمین افتاده است.
• تقدیری : زمانی که فرد قدرت تصمیم گیری ندارد تصمیمی را به شانس وا می گذارد. مثلا کودک قدرت انتخاب از روی منوی غذا را ندارد و چشمان بسته دست خود را روی یکی از آنها می گذارد.
• تقدیری : گاهی فرد برای فرار از تصمیم گیری آن را به تاخیر می اندازد.
• تصمیم گیری های منطقی و اساسی : تصمیم گیری هایی هستند که نیازمند تعمق و تفکر بیشتری هستند زیرا اثرات آن تا مدت های طولانی زندگی فرد را تحت الشعاع خود قرار می دهند و اغلب مربوط به تصمیم گیری های سنین بزرگسالی هستند مثل انتخاب همسر ، انتخاب رشته تحصیلی ، انتخاب شغل و … .

معمولا به کودکانی که خود را درگیر تصمیم گیری می نمایند مارک ایرادگیر می چسبانند و تصور می کنند که این کودکان فقط به دنبال جلب توجه دیگران هستند در حالی که  عدم توانایی تصمیم گیری در کودکان  نگران کننده تر هستند بعضی از این کودکان حتی نمی توانند تصمیم بگیرند که در کدام قسمت ماشین بنشینند یا با کدام مداد نقاشی بکشند.

محیط اطراف عامل بسیار مهمی در قدرت تصمیم گیری در کودکان است چرا که قدرت تصمیم گیری جزء خصوصیات ذاتی انسان به شمار نمی رود.

ما باید به کودک خود آموزش دهیم که چگونه می تواند خود را با شرایط مختلف وفق داده و ارزیابی درستی از آنها داشته باشد. آنها باید بتوانند نیازهای خود و تصمیم  مورد نظرشان را تشخیص دهند تا از میان چند گزینه معقول ترین را انتخاب کنند. نباید تصمیم های کودک را به لباس ، غذا و اسباب بازی محدود کرد اگر این گزینه ها را افزایش دهیم بالطبع حس کنجکاوی و در نتیجه اعتماد به نفس را افزایش داده ایم.

کودکی که نمی تواند صبحانه اش را انتخاب کند به طور قطع در آینده با مشکل مواجه خواهد شد. با فراهم آوردن راهنمایی های آموزنده ، حق انتخاب های سازنده و شرایط منطقی شما می توانید قدرت تصمیم گیری در فرزندان خود را افزایش دهید.

با شروع کردن انتخاب هایی نظیر غذا، لباس ، اسباب بازی و … کودک با مقوله ی تصمیم گیری آشنا می شود. شاید هل دادن کودک به سمت تصمیم گیری اندکی دشوار باشد اما باید سعی کنید او را به این کار وادار نمایید.

نوع مشکل

هرچه مشکل و مساله مورد نظر کوچک تر باشد تصمیم گیری راحت تر انجام می گیرد و هرچه مشکل بزرگتر باشد قدرت تصمیم گیری در کودکان کاهش می یابد.

آشنایی با موضوع

در مورد موضوعاتی که کودک در مورد آنها اطلاعات بیشتری دارد قدرت تصمیم گیری بهتر خواهد بود تا موضوعاتی که کودک هیچ شناختی از آنها ندارد. مثلا کودکی که در تمام بازی  های کامپیوتری و روند کار و بازی با آنها را می داند راحت تر می تواند بازی مورد علاقه ی خود را انتخاب کند.

خلق و خو

بی حوصلگی و خلق پایین قدرت تصمیم گیری در کودکان را تحت الشعاع قرار می دهد . این مساله زمانی شدت می یابد که ناامیدی نیز در فرآیند تصمیمگیری دخالت کند.

اضطراب

هرچه اضطراب بیشتر باشد قدرت تصمیم گیری در کودکان کم می شود و کاهش می یابد. در حقیقت اضطراب بیش از حد بر روی حافظه اثر مخرب دارد و در نتیجه تمرکز را کاهش می دهد.

ویژگی های شخصی

عقاید، ارزش ها و احساسات و باورهای درونی هر شخص در تصمیم گیری های او تاثیر دارد.

سن افراد

خصوصیات مربوط به دوره سنی مثل کودکی ، نوجوانی و … در تصمیم گیری های افراد نقش به سزایی دارد.

معمولا به کودکانی که خود را درگیر تصمیم گیری می نمایند مارک ایرادگیر می چسبانند و تصور می کنند که این کودکان فقط به دنبال جلب توجه دیگران هستند در حالی که  کودکانی که از عدم توانایی تصمیم گیری برخوردارند نگران کننده تر هستند بعضی از این کودکان حتی نمی توانند تصمیم بگیرند که در کدام قسمت ماشین بنشینند یا با کدام مداد نقاشی بکشند.

• افزایش اعتماد به نفس در کودک
• افزایش مسئولیت پذیری در کودک
• افزایش قدرت استقلال طلبی در کودک
• افزایش قدرت تفکر نقادانه در کودک

1-اجازه دهید که کودکان خود تصمیم گیری کنند. از راه تجربه کردن است که پیامدهای خوب و بد را درک خواهند کرد و به تجارب خوبی دست خواهند یافت.

2- برای تصمیم گیری های کودک محدودیت های منطقی مشخص کنید به طور مثال اگر کودک قرار است تنقلات مورد علاقه ی خود را انتخاب کند بهتر است سه یا چهار عدد از تنقلات مفید را به کودک پیشنهاد کنید تا بین آنها حق انتخاب داشته باشد.

3- به کودک خاطرنشان کنید که سوال کردن و کمک خواستن در مواقع حساس مانعی ندارد اما او باید بر مبنای عقاید و نظرات خود تصمیم گیری کند و این تصمیم ها تمرینی هستند برای تصمیم گیری های آینده ی او.

4- زمانی کودک در مورد موضوعی تصمیم می گیرد و به سوی شما می آید تا موضوع را با شما در میان بگذارد به هیچ عنوان از او ایراد نگیرید چرا که با انتقادهای بیجا سبب کاهش عزت نفس در کودک می شوید و رغبت او را به تصمیم گیری مستقل در امور کم می کنید.

5- تصمیم گیری های کودک را به غذا، لباس و اسباب بازی محدود نکنید بلکه هر چه این گزینه ها را افزایش دهید حس کنجکاوی و در نتیجه اعتماد به نفس را در او پرورش خواهید داد.

6- به کودک بیاموزید که مسئولیت پیامدهای تصمیم خود را شخصا بر عهده بگیرد. اگر کودک تصمیماتی مخرب در مورد یک موضوع گرفت هرگز او را محدود نکنید و بگذارید با پیامدهای آن مواجه گردد مثلا اگر تصمیم گرفت در فصل تابستان لباس ضخیمی به تن کند و به هیچ عنوان نیز از نظر خود عقب ننشست بعد از یادآوری برخی از پیامدهای آن مانند گرمازدگی ، … اجازه دهید کودک خودش تصمیم بگیرد و اگر مورد تمسخر همسالان قرار گرفت و یا دچار گرما زدگی شد به او یادآوری کنید این خواسته و نظر خود او بوده است. به این ترتیب شما کودک را با تجارب خوب و بد و پیامدهای اعمال خود آشنا می سازد.

7- در مورد شرایط و تصمیم گیری های کودک با او به بحث بپردازید. این کار سبب می شود که او بداند چرا یک راه انتخابی نسبت به راه های دیگر برتری دارد. به عنوان مثال وقتی با فرزند خود در حال ترک منزل هستید در مورد آب و هوا و نحوه ی پوشش  مناسب این آب و هوا با کودک صحبت کنید.

8- در مورد نتایج تصمیمات کودک به نقد و بررسی بپردازید، به طور مثال اگر کودک به جای تمیز کردن اتاقش به بازی پرداخته است و این کار سبب محرومیت او از تماشای تلویزیون شده در مورد علل آن با کودک صحبت کنید و به او بگویید که اگر اتاق را تمیز می کرد چه نتایجی در پی داشت و علل اینکه چرا این تصمیم گیری غلط بوده را برای او شرح دهید.

9- تصمیمات درست کودک را تحسین کنید و علت درست بودن آن را شرح دهید. به عنوان مثال اگر اسباب بازی خود را به دوستش داد و او را خوشحال کرد او را تحسین نمایید.

10- در شرایطی که کودک حق هیچ انتخابی ندارد به کودک توضیح دهید که چرا در این موقعیت ها حق انتخاب وجود ندارد به طور مثال گاهی ایمنی کودک از هر چیز دیگر مهم تر است.

11- تغذیه مناسب قدرت تصمیم گیری را بالا می برد سعی کنید که از تغذیه مناسب برای پرورش قوای ذهنی کودک بهره بگیرید.

12- به کودک بیاموزید که در اکثر انتخاب ها هیچ انتخابی کامل و بدون عیب و نقص نیست و هر انتخابی متضمن از دست دادن امتیازاتی است که دیگر انتخاب ها می توانستند داشته باشند بنابراین بر اساس بیشترین امتیاز و کمترین احتمال شکست انتخاب کنید.

13- در تصمیمات مهم خانوادگی و گروهی نظرات تک تک افراد خانواده به خصوص کودک را در جمع جویا شوید این کار سبب افزایش اعتماد به نفس در او می گردد.

14 – نگاه مثبت ، توأم با تفکر و شناخت به کودک باعث می گردد که او در تصمیم گیری های خود از اطمینان خاطر بیشتری برخوردار باشد.

15- در تصمیماتی که به دیگر افراد هم مربوط می شود باید حتما با جمع به بحث و گفتگو پرداخت به طور مثال اگر کودک تصمیم گرفته است که از یک وسیله بازی در پارک استفاده کند باید به او گفت که این صرفا خواست و تصمیم توبه تنهایی نیست بلکه دیگر افراد هم خواهان استفاده از آن وسیله هستند پی بهتر است با کسب اجازه از آنها و رعایت حقوق دیگران از آن وسیله بهره گرفت.

16 -در مورد کودکان نوپا که توانایی تصمیم گیری های بزرگ را دارا نیستند از گزینه های کوچک اما مفید استفاده کنید به طور مثال به کودک نوپا فرصت دهید تا خود لباس هایش را بپوشد یا دربیاورد مثلا جورابش را تا نیمه در بیاورد و از او بخواهید خودش بقیه را از پایش خارج کند.

به او حق انتخاب های محدود بدهید به طور مثال از او بپرسید که آیا دوست دارد در لیوان آبی آب بنوشد یا سبز. این کارها سبب تقویت قدرت استقلال و توانایی تصمیم گیری در او می گردد.

17- انعطاف پذیر باشید.کودک برای رسیدن به استقلال و تصمیم گیری نیاز دارد مراحلی را پشت سر بگذارد به طور مثال او ریخت و پاش می کند و کارهایش را به شما محول می نماید.

18- با کودک محترمانه برخورد کنید. همیشه به کارها و صحبتهای خود نسبت به فرزندتان دقت کافی داشته باشید هرگز صحبت او را قطع نکنید ، احساساتش را درک نمایید.

19- برای جواب دادن به سوالات کودک وقت بگذارید. پرسش های کودک برداشت او از جهان اطراف خود است که با مطرح کردن آنها سعی در برطرف کردن مشکلاتش دارد.

20- تمام حواس و توجهتان را به کودک معطوف کنید وقتی او متوجه شود که والدینشان از بودن با آنها لذت می برند احساس عشق و علاقه ی زیادی می کنند که این احساس مکمل اعتماد به نفس آنهاست.

21- کودکان را همان طور که هستند بپذیرید. شادی کودک شما تمام انتظارات درونی شما را برآورده نمی سازند ولی شناخت دقیق خلق و خوی کودک و تقدیر از او توسط دیگران بسیار حائز اهمیت است.

22- به کودک فرصت جبران کردن بدهید اگر او تصمیم غلطی گرفت و مسئولیت پیامد آن را قبول کرد او را سرزنش نکنید به او فرصت دهید تا دفعه ی بعد عمل انجام داده را جبران نماید.

23- به نقاط قوت کودکان تاکید کنید این کار سبب بیشتر شدن اعتماد به نفس در آنها شده و در نتیجه بهتر می توانند با مشکلات دست و پنجه نرم کنند.