آرتروز زانو چه علائمی دارد ؟ روش های درمان و ورزش های مناسب آن چیست ؟
آرتروز زانو چیست ؟
بیماری آرتروز ( بیماری تخریبی مفاصل)، که با نام های استئوآرتریت و استئوآرتروز نیز شناخته می شود. تاثیری که بیماری آرتروز بر روی مفاصل دارد، موجب می شود، این غضروف خاصیت کشسانی خود را از دست بدهند، و به مرور سخت و سفت شوند در نتیجه ترک برداشته و با اولین ضربه و یا فعالیت سنگین از بین بروند. به دنبال این اتفاق استخوان ها نمی توانند بر روی غضروف حرکت کنند در نتیجه به یکدیگر ساییده شده و باعث زانو درد می شود. با این اتفاق لبه های استخوان ها درگیر ضخیم شده و خار های استخوانی را پدید می آورند و یا اینکه ممکن است قطعه ای از غضروف شکسته شده پیرامون ناحیه داخلی زانو شناور بماند.
مطالعه بیشتر : سندروم پای بی قرار
علت ابتلا به این بیماری
این بیماری ناشی از عوامل متعددی روی میدهد که موجب آسیب به زانو می گردد، در افراد جوان معمولاً این بیماری ناشی از استفاده بیش از حد از زانو و آسیب دیدگی روی می دهد. برخی از عواملی که می توانند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهند به این شرح است:
- افزایش سن
- علل ژنتیکی
- نوع شغل و حرفه
- افزایش وزن
- عوامل هورمونی
- نژاد
- وارد آمدن آسیب به مفصل زانو
- عدم تحرک کافی
- ضعف عضلانی – عضله های چهارسر ضعیف (عضله های کشاله ران که به زانو متصل می شوند).
- انحراف پا
- کفش نامناسب
- انجام مداوم حرکاتی مانند روی زانو نشستن، بلند کردن اشیاء سنگی
غضروف درگیر این بیماری به تدریج از بین میرود و چون غضروف مفصلی فاقد گیرنده های عصبی هستند معمولاً بیمار تا مراحل پیشرفته شدن بیماری علائمی را احساس نمی کند.
علائم آرتروز زانو
غضروف درگیر این بیماری به تدریج از بین میرود و چون غضروف مفصلی فاقد گیرنده های عصبی هستند معمولاً بیمار تا مراحل پیشرفته شدن بیماری علائمی را احساس نمی کند. اما با پیشرفت بیماری علایمی ظاهر می شوند که از جمله آنها می توانیم به این موارد اشاره کنیم:
- دردی که با پیشرفت بیماری ایجاد شده و شدت می یابد.
- تغییر وضعیت مفصل ها
- خشکی مفصل
- کاهش دامنه حرکتی
- ورم زانو
- ناتوانی زانو یا اصطلاحاً قفل شدن آن
- کریپتاسیون ( حالتی است که از مفصل های بدن صداهایی مانند ترق و تروق و یا خش خش شنیده می شود.)
- ضعف عضلات اطراف مفاصل
- افیوژن ( تجمع مایع در مفصل)
- تغییر شکل در مفصل زانو ( آرتروز بیشتر سبب پرانتزی شدن پا می گردد.)
- کیست بیکر ( ایجاد کیست در ناحیه پشت مفصل)
روند تشخیص بیماری توسط پزشک
تشخیص به موقع آرتروز اهمیت زیادی دارد زیرا که با تشخیص به موقع می توان از آسیب دیدگی دائمی مفصل زانو پیشگیری نمود.این بیماری در حالت معمول از طریق بررسی سابقه پزشکی و معاینه شناخته می شود اما در مواردی لازم است از سایر روش های تشخیصی نیز استفاده شود که عبارتند از :
- پرتونگاری با اشعه x : با این روش نمی توان مفصل آسیب دیده را مشاهده کرد اما از طریق فاصله بین استخوان ها می توان میزان تحلیل غضروف را تعیین نمود.
- ام ار ای : این روش متداول تر است زیرا که بافت های نرم، استخوان ها و مفصل در حال حرکت را نشان میدهد.
- تصویربرداری اشعه ایکس پیشرفته با انکسار نور (DEI) : این روش همان پرتو نگاری با دستگاه های پیشرفته می باشد که بافت های نرم را نیز نشان میدهد، این دستگاه میزان تشعشع کمی دارد ولی هنوز استفاده از آن رایج نشده است.
روش های درمان آرتروز زانو
مهمترین راهکار های درمان بیماری آرتروز به این شرح است:
راهکار های خانگی درمان آرتروز زانو
- گرم کردن زانو :گرم کردن افزایش گردش این خون در این ناحیه شده و عاملی بازدارنده و آرامش بخش برای زانو می باشد.برای گرم کردن زانو می توانید از کیسه های آب گرم استفاده کنید ولی گرم کننده های مرطوب مانند حوله مرطوب با آب گرم سریعتر عمل می نماید برای این منظور می توانید پوشش های گرم کننده مرطوب را خریداری کنید.
- سرد کردن : سرد کردن نواحی زانو با تنگ کردن عروق این ناحیه از ایجاد درد جلوگیری به عمل می آورد، برای این منظور می توانید یخ پیچیده شده در حوله را به مدت 15 الی 20 دقیقه بر روی زانو قرار دهید.
- کاهش وزن : کاهش وزن فشار وارده بر روی زانو را به طور قابل توجهی کاهش خواهد داد.
- آب درمانی : این روش شامل راه رفتن در استخر، غوطه ور شدن در چرخش آب، سونا و کمپرس های سرد و گرم می شود.که روشی بسیار مفید است.
- زانو بند : این روس مناسب موارد خاصی است که بریس های ( زانو بند) تخلیه کننده وزن موجب تسکین درد بیمار می گردد.
- کنترل فعالیت های روزانه : این روش شامل رعایت صحیح فعالیت ها می باشد یعنی از چهار زانو و دو زانو نشستن ، بالا و پایین رفتن مداوم از پله ها، قرار گفتن در وضعیت ثابت به مدت طولانی و حرکات جهشی-چرخشی و تند پرهیز نمایید.
عمل جراحی برای درمان آرتروز زانو
در صورت که تحلیل و تخریب زانو شدت یابد و درد و علائم بیماری غیرقابل تحمل شوند، انجام عمل جراحی ضرورت می یابد. برخی از روش های جراحی درمان آرتروز زانو عبارتند از :
- آرتروپلاستی : تعویض مفصل زانو و تغییر شکل آن آرتو پلاستی یا مفصل سازی نام دارد که در سه سطح برداشتن سطوح مفصلی، بازسازی با جایگذاری و تعویض مفصل با پروتز انجام می گیرد.
- پاتلکتومی : برداشت کشکک زانو در موارد شدید پیشرفت بیماری
- استئوتومی : اصلاح انحراف زانو، مثلا به هنگام ایجاد زانوهای پرانتزی
- آرترودز یا فیوژن : عمل برداشت سطحی مفاصل و متصل کردن استخوان ها به یکدیگر، در این عمل قابلیت حرکت مفصل به طور کامل از بین میرود.
فیزیوتراپی
این روش بیشتر در موارد شدید بیماری که احتمال زمین گیر شدن بیمار وجود دارد، انجام میگیرد. این درمان با هدف کسب دامنه حرکتی کامل زانو ، به دست آوردن قدرت و انعطاف پذیری عضلات اطراف مفصل ، افزایش ثبات مفصل زانو صورت می گیرد. درمان فیزیوتراپی با استفاده از دستگاه های الکتریکی به کاهش علائم بیماری مثل درد و التهاب و افزایش قدرت عضلات، با استفاده از دستگاه های اولتراسوند به منظور افزایش انعطاف پذیری بافت ها، با استفاده از لیزرهای به منظور ترمیم بافت و کاهش درد و التهاب ، مگنت درمانی به منظور ترمیم بافت ، استفاده از دستگاه CPM به منظور بهبود دامنه حرکتی صورت می گیرد.
ورزش برای آرتروز زانو
یکی از راهکار های موثر درمان آرتروز زانو ورزش است، شما می توانید با انجام برخی ورزشها علائم بیماری خود را کاهش دهید این علائم به این شرح است:
کشش همسترینگ
کشش همسترینگ (ئرزش برای کاهش درد زانو در وضعیت آرتروز)
برای انجام این ورزش لازم است با پیاده روی و حرکات ورزشی خود را گرم کنید.یک تکه پارچه را به صورت حلقه تخت اطراف کف پای خود بیندازید ( این حلقه به بالا و جلو کشیدن پا و کشش آن کمک می کند.)در حدود 20 ثانیه پای خود را بالا نگه دارید و سپس پایین بیاورید و دوباره تکرار کنید.سپس این حرکات را روی پای دیگر اجرا کنید.
کشش ماهیچه ساق پا
درمان آرتروز زانو با ورزش کشش ماهیچه ساقه پا
برای انجام این حرکت نیاز به یک صندلی دارید تا از آن به عنوان تکیه گاه استفاده کنید.دستهای خود را روی صندلی قرار دهید، پای راست خود را خم کرده و پای چپ را عقب بکشید.همراه با افزایش فشار پا بر روی پاشنه پای راست و خم شدن به جلو،عضله ی ساق پای چپ را به آرامی به طرف پشت سر مستقیم بالا بکشید . این کشش باید به خوبی احساس شود. جای پاهای خود را عوض کنید.
بالا بردن پا
بر روی زمین دراز بکشید و قسمت بالاتنه را به وسیله آرنج ها نگه دارید. پای چپ کف زمین قرار داده و زانو خود را خم کنید و پای راست را برای مدت 3 ثانیه مستقیم نگه دارید تا عضلات آن سفت شوند.پای خود را پایین آورده کف آن را بر روی زمین قرار دهید و مجدداً امتحان کنید.این کار را ده بار تکرار کرده و سراغ پای بعدی بروید.
انقباض عضله چهار سر ران
بر روی زمین دراز بکشید و هر دو پا را بر روی زمین دراز کنید.یکی از پاهای خود را با انقباض عضله چهار سر ران به حالت فلکس در آورید و 5 ثانیه صبر کنید. این ورزش را 10 بار تکرار کنید و سپس بر روی پای دیگر انجام دهید.
نشستن روی هیپ
بر روی یک صندلی صاف بنشینید و پای چپ خود را کمی عقب ببرید،ولی انگشتان باید بر روی زمین قرار بگیرد. پای خود را از زمین بلند کرده و زانو را خم نمایید.و در هوا نگه دارید و بعد برروی زمین بگذارید. این ورزش را باید 10 مرتبه تکرار کنید و سپس روی پای مخالف انجام دهید.
پیشگیری از آرتروز زانو
مهمترین راهکار های پیشگیری از آرتروز زانو به این شرح است:
- تغذیه مناسب
- کاهش وزن
- مصرف مکمل کلسیم و ویتامین D
- تقویت عضلات اطراف زانو با پیاده روی و ورزش
- پرهیز از کفش های پاشنه بلند
- استفاده از زانوبند به خصوص هنگام ورزش
- تحرک کافی
- عدم جابه جایی و یا بلد کردن اجسام سنگین
- پرهیز از نشستن به مدت طولانی
- پرهیز از نشستن بر روی زانو که فشار وارده بر آن را افزایش میدهد.