مسئولیت پذیری در کودکان ؛ چگونه کودکان مسئولیت پذیر تربیت کنیم؟

یکی از مشکلاتی که کودکان در پذیرش مسئولیت دارند آن است که اغلب اوقات کودکان اعمال و رفتارها را به دلیل دریافت پاداش انجام می دهند و فقط در زمان دریافت پاداش است که به خشنودی درونی دست می یابند. پس باید به کودکان آموزش داده شود که همه ی پاداش ها بلافاصله به دست نمی آید. کم کم کودک در می یابد که انجام مسئولیت و احساس خوشی از انجام آن به هم وابسته اند در این هنگام است که نیاز به پاداش های بیرونی کاهش می یابد.

مسئولیت پذیری در کودکان امری ارثی نیست بلکه باید از طریق تجربه حاصل شود و این مهم جز با دادن مسئولیت به کودک و دریافت بازخوردهای پیامد اعمال کودک توسط خودش امکان پذیر نمی باشد.

اغلب اوقات والدین بر این باورند که کودک قادر به انجام فلان کار نیست. بنابراین آنها مسئولیت اعمال کودک را متحمل می شوند. با این کار فرصت یادگیری را از آنان می گیرند و دیگر مسئولیت انجام وظیفه ای که از آنان انتظار می رود را نخواهند داشت. پس والدین باید تحمل داشته باشند، عملکرد فرزندشان را آن طور که واقعا هست ارزیابی کنند و تصمیماتی بگیرند که با نیازهای کودک سازگار است. والدین الگوی مسئولیت پذیری در کودکان هستند. والدین غیر مسئول نمی توانند فرزندان مسئولیت پذیری را به جامعه تحویل دهند. چنانچه والدین در قبال هم احساس مسئولیت کنند و روش آزادانه ، صادقانه و صریح در خانواده حکم فرما باشد فرزندان بسیار آسان تر عهده دار مسئولیت می شوند.

مسئولیت پذیری در کودکان امری ارثی نیست بلکه باید از طریق تجربه حاصل شود و این مهم جز با دادن مسئولیت به کودک و دریافت بازخوردهای پیامد اعمال کودک توسط خودش امکان پذیر نمی باشد.

• ارائه الگو: کودک از اطرافیان به  خصوص والدین خود الگوبرداری می کند رفتاری را که از آنان می بیند یاد می گیرد و بروز می دهد. خواه این رفتار مطلوب باشد خواه نامطلوب. پس باید سعی کرد در برابر کودکان رفتاری مطلوب از خود جلوه داد.
• تقلید: کودکان مقلد های خوبی هستند به طور مثال کودک 4 ساله با دیدن کتاب  خوانی پدر شروع به تقلید از او کرده و کتاب به دست می گیرد و با زبان خود می خواند. کودک مسئولیت ها را به طور غیر مستقیم می آموزد.
• تماس مستقیم و تجربه : برای آموزش مسئولیت پذیری صرفا ارائه الگو و تقلید کافی نیست بلکه کودک باید خود با زمینه ی مورد نظر مواجه شود تا اشتباهات او در حین عمل رفع و اصلاح گردد.

برای آشنایی با بهترین شربت افزایش قد کودکان کلیک کنید.

مسئولیت دهی به کودک باید با توجه به اقتضای سنی او انجام پذیرد. مثلا از کودک 4 ساله نمی توان انتظار داشت که در مهمانی کنار ما آرام بنشیند و یا از کودک 6 ساله نمی توان توقع داشت که همه ی ظرف ها را بشوید بلکه معمولا در سال های اول مسئولیت ها سبک تر و ملایم تر هستند . مثلا از بچه 4 ساله می توان خواست که اسباب بازی های خود را مرتب در جای خود قرار دهد و یا کودک 5 ساله بند کفش خود را ببندد.

از چه سنی مسئولیت پذیری را آموزش دهیم؟

درباره آغاز پرورش مسئولیت پذیری در کودکان باید بگوییم که از نظر علمی نمی توان وقت و سن معینی را که اجتناب ناپذیر باشد معین کرد اما آنچه را که تجارت و توصیه ها به دست می دهد کودک از همان یک سالگی آماده ی پذیرش مسئولیت پذیری است. مسائلی چون خودداری از خیس کردن خود، میل به غذا خوردن به طور مستقل، جلوگیری از گریه و … نشانه ها و جلوه هایی از مسئولیت پذیری در سال اول زندگی است.

1. به اندازه ی توانمندی های کودک به او مسئولیت دهید. زیرا در غیر این صورت کودک از مسئولیت فراری و بدبین می شود.
2. نوع مسئولیت هایی که به کودک واگذار می شود باید سریع الوصول باشد زیرا در صورت دریافت پاداش کودک شوق بیشتری برای ادامه پیدا می کند و از به پایان بردن آن احساس رضایت درونی می کند. اگر هدف های موجود دراز مدت است آنها را به هدف های جزئی تقسیم کنید.
3. در دادن مسئولیت به کودک سعی کنید تمام وقت او را نگیرید. زیرا او نیاز به بازی و سرگرمی دارد و در صورت پر شدن وقتش انگیزه ی درونی خود را از دست خواهد داد. مسئولیت پذیری یکی از نتایج پربار قدرت و توانایی تصمیم گیری در کودکان است هرچه کودک بهتر تصمیم بگیرد در آینده از قدرت مسئولیت پذیری بهتری برخوردار بود.

کودکان مسئولیت پذیر خواهند شد اگر:

• بدانند که چگونه تصمیم بگیرند و کارهای مناسب آنها تشویق شود.
• بزرگ تر ها بر مسئولیت فردی تاکید کنند.
• بزرگ تر از تصمیم گیری به جای کودکان اجتناب کنند.

برگرفته از کتاب تصمیم گیری در کودکان – نگارش : رضا پورحسین