سیاه سرفه چیست؟ (علائم، علت، تشخیص و روش های درمان)
در بیشتر موارد سیاه سرفه با سرفه های خشک شدید همراه است. مرگ و میر بر اثر سیاه سرفه بسیار کمیاب است اما معمولا در کودکان اتفاق می افتد. به همین دلیل ضروری است که مادر باردار و سایر افرادی که به کودک نزدیک هستند حتما واکسن سه گانه را تزریق کرده باشند. در این مقاله قصد از بیچشک با ما همراه باشید تا بیشتر با سیاه سرفه و روش های درمان آن آشنا شوید.
سیاه سرفه چیست؟
سیاه سرفه یک بیماری تنفسی بسیار مسری است که توسط باکتری بوردتلا پرتوزیس ایجاد می شود. این بیماری با حملات شدید سرفه همراه است که تنفس را برای فرد دشوار می کند. هنگامی که فرد مبتلا سرفه، عطسه یا صحبت می کند، سیاه سرفه به راحتی از طریق قطرات تنفسی پخش می شود.
علائم سیاه سرفه
زمانی که به سیاه سرفه مبتلا می شوید معمولا ده روز یا بیشتر طول می کشد تا علائم خود را نشان دهد و در بیشتر موارد در ابتدا خفیف هستند و مانند یک سرماخوردگی عادی به نظر می رسند. این علائم شامل:
- آبریزش بینی
- گرفتگی بینی
- قرمز شدن و اشک آلود شدن چشم ها
- تب
- سرفه
بعد از گذشت یک یا دو هفته علائم و نشانه ها بدتر می شوند. مخاط ضخیم در مجاری تنفسی شما جمع می شود و باعث سرفه های غیر قابل کنترل می شود. حملات سرفه شدید و طولانی مدت می تواند منجر به:
- تحریک به بالا آوردن
- منجر به قرمز یا آبی شدن رنگ پوست
- خستگی زیاد
در برخی موارد در بزرگسالان و نوجوانان سرفه خشک مداوم می تواند تنها نشانه سیاه سرفه باشد. برعکس در کودکان ممکن است که اصلا سرفه ای دیده نشود اما ممکن است برای نفس کشیدن تقلا بکنند یا موقتا نفس نکشند.
علت ابتلا به سیاه سرفه
سیاه سرفه بر اثر یک با نوع باکتری به نام باکتری بوردتلا پرتوسیس به وجود می آید. زمانی که یک فرد مبتلا سرفه یا عطسه می کند قطرات ریز مملو از میکروب در هوا پخش می شوند و با تنفس افرادی که در محل حضور دارند میکروب ها وارد ریه می شوند.
آیا سیاه سرفه خطرناک است؟
تاثیر واکسن سیاه سرفه ای که در کودکی دریافت می شود به مرور زمان از بین می رود. همین مسئله باعث می شود که بیشتر بزرگسالان و نوجوانان در طول شیوع بیماری مستعد ابتلا به سیاه سرفه باشند. کودکانی که کمتر از یک سال سن دارند و واکسن های مورد نیاز را دریافت نکرده اند احتمال تجربه عوارض شدید و مرگ در آنها بر اثر سیاه سرفه بیشتر است.
عوارض سیاه سرفه
نوجوانان و بزرگسالان معمولا به بدون تجربه هیچ مشکلی بهبود می یابند. زمانی که عوارض رخ می دهند به طور معمول عوارض جانبی سرفه های شدید هستند مانند:
- ترک خوردن یا کبود شدن دنده ها
- فتق های شکمی
- بزرگ شدن رگ های خونی پوست یا سفیدی چشم
- بی هوش شدن
- از دست دادن تعادل
- کاهش وزن
- ذات الریه
- تشنج
- آسیب مغزی
- شکستگی دنده
- کم آبی بدن
در کودکان به خصوص آنهایی کمتر از شش ماه سن دارند عوارض سیاه سرفه شدیدتر است :
- 2 کودک از هر 3 کودک (68%) دچار مکس در تنفس می شوند که به آن آپنه می گویند.
- 1 کودک از هر 5 کودک (22%) دچار ذات الریه می شود.
- 1 کودک از هر 50 کودک (2%) دچار تشنج می شود.
- 1 کودک از هر 150 کودک (0.6%) دچار آسیب مغزی به نام انسفالوپاتی می شود.
- 1 کودک از هر 100 کودک (1%) فوت میکند.
از آنجایی که نوزادان در خطر بیشتری برای تجربه عوارض ناشی از سیاه سرفه هستند، احتمال درمان شدن در بیمارستان برای آنها بالاتر است.
پیشگیری از سیاه سرفه
بهترین روش برای جلوگیری از ابتلا به سیاه سرفه دریافت واکسن سیاه سرفه است که پزشکان اغلب در ترکیب با واکسن های دو بیماری جدی دیگر یعنی دیفتری و کزاز تجویز می کنند. پزشکان توصیه می کنند که واکسیناسیون در دوران نوزادی انجام شود. واکسن شامل 5 دوره تزریق می باشد که معمولا در این سنین تزریق می شوند:
- دو ماهگی
- چهار ماهگی
- شش ماهگی
- پانزده تا هجده ماهگی
- چهار تا شش سالگی
واکسن سیاه سرفه در بزرگسالان
نوجوانان: از آنجایی که ایمنی ناشی از واکسن سیاه سرفه تا سن 11 سالگی کاهش می یابد، پزشکان برای محافظت در مقابل سیاه سرفه، دیفتری و کزاز، تزریق واکسن واکسن سهگانه را در این سن توصیه می کنند.
بزرگسالان: برخی از واکسن هایی که هر 10 سال یکبار برای مقابله با کزاز و دیفتری تزریق می شوند، به مقابله با سیاه سرفه نیز کمک می کنند. این واکسن ها همچنین امکان انتقال سیاه سرفه به کودکان راه کاهش می دهند.
زنان باردار: متخصصان بهداشت در حال حاضر توصیه می کنند که زنان باردار بین هفته های 27 تا 36 بارداری واکسن سیاه سرفه را دریافت کنند. دریافت این واکسن در حین بارداری ممکن است در چند ماه اول زندگی نوزاد از او در مقابل سیاه سرفه محافظت کند.
عوارض جانبی واکسن سیاه سرفه
واکسن سیاه سرفه معمولا همراه با عوارض جانبی خطرناکی نیست. عوارض جانبی واکسن سیاه سرفه معمولا خفیف بوده و می توانند شامل:
تشخیص سیاه سرفه
یک دکتر می تواند معاینه فیزیکی انجام دهد و در مورد علائم از شما سوال بپرسد. ممکن است از مخاط بینی و گلو نمونه برداری شود و به آزمایشگاه داده شود همچنین می توان از آزمایش خون نیز استفاده کرد. روش های رایج دیگر برای تشخیص سیاه سرفه شامل PCR و تست سرولوژی می باشد.
درمان سیاه سرفه
برای درمان سیاه سرفه معمولا از آنتی بیوتیک ها استفاده می شود. در موارد شدیدتر ممکن است نیاز به بستری شدن فرد در بیمارستان باشد. در ادامه به بررسی روش های موجود برای درمان سیاه سرفه می پردازیم.
درمان خانگی سیاه سرفه
برخی از اقدامات وجود دارند که میتوانند به مدیریت علائم بیماری کمک کنند. روش های خانگی به تنهایی نمی توانند سیاه سرفه را درمان کنند و فرد باید حتما به پزشک مراجعه کند. برخی از درمان های خانگی سیاه سرفه شامل:
- استراحت کنید.
- از عسل برای تسکین گلودرد و کاهش سرفه استفاده کنید.
- برای جلوگیری از کم آب شدن بدن مایعات زیاد بنوشید.
- از اسپری های بینی نمکی برای تمیز کردن بینی و آسان تر شدن تنفس استفاده کنید.
- برای تسکین ریه ها و شل شدن مخاط در مجاری تنفسی از دستگاه بخور سرد استفاده کنید.
- طبق دستور آنتی بیوتیک هایی که دکتر تجویز کرده است مصرف کنید.
- هنگام دراز کشیدن، سر را با بالشهای اضافی بالا بیاورید تا تنفس راحت تر شود و از حملات سرفه ای که اغلب در شب بدتر می شوند جلوگیری شود.
- منزل خود را از مواد محرک مانند دود و گرد و غبار که ممکن است باعث بدتر شدن سرفه شود دور نگه دارید.
آنتی بیوتیک برای سیاه سرفه
رایج ترین روش درمان سیاه سرفه استفاده از آنتی بیوتیک ها می باشد. استفاده از آنتی بیوتیک ها در مراحل اولیه سیاه سرفه بیشترین تاثیر را دارد. برای افرادی که در مراحل بعدی بیماری هستند، آنتی بیوتیک ها ممکن است شدت حملات سرفه را به میزان قابل توجهی کاهش ندهند، اما همچنان می توانند از عفونت های باکتریایی ثانویه جلوگیری کنند. برخی آنتی بیوتیک ها برای سیاه سرفه شامل:
- آزیترومایسین
- کلاریترومایسین
- شربت اریترومایسین
به نقل قول از سایت https://www.nhs.uk/:
Keep taking the antibiotics until you’ve completed the course, even if you feel better. Stopping treatment too soon could lead to the infection coming back.
ترجمه : مصرف آنتی بیوتیک ها را تا پایان دوره ادامه دهید، حتی اگر احساس بهتری داشته باشید. توقف زودهنگام درمان می تواند منجر به برگشت عفونت شود.
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
اگر سرفه های طولانی مدت منجر به به موارد زیر شد باید به دکتر مراجعه کنید:
- بالا آوردن
- تغییر رنگ پوست به آبی یا قرمز
- سخت شدن نفس کشیدن یا مکس های قابل توجه در نفس کشیدن
- ایجاد صدا در گلو در حین نفس کشیدن
سوالات متداول در مورد بیماری سیاه سرفه:
بله. اما سیاه سرفه به طور کلی در بزرگسالان نسبت به کودکان و نوزادان خفیف تر است. به ویژه اگر آنها در کودکی واکسن سیاه سرفه را دریافت کرده باشند. اما اگر واکسن را دریافت نکرده باشند ممکن است موارد جدی سیاه سرفه را تجربه کنند و احتمال دارد که سرفه های طولانی مدت داشته باشند که آنها را تمام شب بیدار نگه دارد و باعث ایجاد تداخل در زندگی آنها شود.
هرچند سال یک بار، سیاه سرفه شیوع پیدا می کند و موارد گزارش شده به اوج خود می رسد. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت بیش از 151000 مورد سیاه سرفه در سال 2018 وجود داشته است.
خیر. این دو بیماری کاملا از یکدیگر جدا هستند اما برخی از نشانه های آنها می تواند شبیه به هم باشد اما درمان این بیماری با یکدیگر تفاوت دارد.
هر فردی ممکن است به سیاه سرفه مبتلا شود اما نوزادن و کودکان خردسال، افراد واکسینه نشده، زنان باردار و افراد مسن بیشتر در معرض خطر ابتلا به سیاه سرفه هستند.
سیاه سرفه زمانی که فرد مبتلا سرفه، عطسه یا صحبت می کند، از طریق قطرات تنفسی پخش می شود. همچنین می تواند با لمس سطوح آلوده به باکتری و سپس لمس دهان، بینی یا چشم ها منتقل شود.
مدت درمان سیاه سرفه از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما این بیماری به طور معمول حدود 10-6 هفته طول می کشد.
موارد خفیف سیاه سرفه را می توان در خانه با استراحت و هیدراتاسیون مدیریت کرد. با این حال، آنتی بیوتیک ها و نظارت پزشکی، به ویژه برای نوزادان، زنان باردار، و کسانی که بیماری های زمینه ای دارند، ضروری است.
بله، ممکن است فرد بیش از یک بار به سیاه سرفه مبتلا شود، اگرچه مصونیت از بیماری یا واکسیناسیون به طور معمول تا حدودی از ابتلا به آن جلوگیری می کند. با این حال با گذشت زمان، ایمنی ممکن است کم شود، به همین دلیل واکسن های تقویت کننده توصیه می شود.
