علت تاخیر در گفتار کودکان چیست و چگونه درمان می شود؟
سرعت رشد هر کودک متفاوت است، اما اگر بعضی توانایی ها مانند حرف‌زدن، از سن و زمان مشخصی دیرتر صورت بگیرند، لازم است بررسی و دلایل آن شناسایی شوند. دیر حرف زدن کودک می تواند نشانه‌ای از ابتلا به یک بیماری عصبی، اختلالی در رشد یا کم شنوایی باشد. خبر خوب این است که بیشتر مشکلات گفتاری و تاخیر در صحبت کردن، قابل درمان هستند. در این مقاله از بیچشک با ما همراه باشید تا بیشتر در مورد علت دیر حرف زدن کودکان و روشهای درمان آن آشنا شوید.
دیر حرف زدن کودک به چه معناست؟
توانایی گفتار به معنای ایجاد صداها و گفتن کلمات است. کودکی که دیر حرف می زند، توانایی ساختن صداهای صحیح برای ایجاد کلمات را ندارد. همچنین گاهی ریشه این تاخیر مشکلاتی در درک و برقراری ارتباطات کلامی و غیرکلامی است. در واقع، برخی از کودکان به دلیل ناتوانی در ایجاد صوت و صدای صحیح کلمات نمی توانند صحبت کنند و برخی نیز صداهای صحیح را تولید می کنند، اما در ساختن کلمات، عبارات و جملات منطقی ناتوان هستند.
صحبت نکردن کودکان در چه سنی طبیعی است؟
اگر کودک تا حدود ۱۴ ماهگی هنوز اولین کلمات خود را نگفته باشد، باید به پزشک اطفال مراجعه کنید. بررسی و زیر نظر گرفتن رشد گفتار و زبان در کودکان در این مواقع ضروری است. اگر دیرتر اقدام کنید، ممکن است فرصت استفاده از بهترین روش درمانی را از دست بدهید. به طور طبیعی رشد گفتار کودکان باید به شکل زیر باشد:
تا ۱۲ ماهگی:
- گفتن کلمات ساده مانند «ماما»، «بابا»
تا ۱۸ ماهگی:
- گفتن ۱۰ تا ۲۰ کلمه واضح
- استفاده از حرکاتی مانند اشاره کردن یا تکان دادن دست
- درک کلمات و دستورات اولیه
تا ۲۴ ماهگی (۲ سال):
- دایره واژگان حداقل ۵۰ کلمه
- ترکیب دو کلمه (مثلاً «آبمیوه می خواهم»)
- نام بردن افراد یا اشیاء آشنا
تا ۳ سالگی:
- استفاده از جملات کوتاه (۳ تا ۵ کلمه)
- پرسیدن سوالات ساده
- گفتاری که بیشتر اوقات توسط والدین قابل درک است
در صورتی که کودکی به این مراحل رشد دست پیدا نکند، به خصوص اگر ۱۸ ماهه است و هیچ کلمه ای نمی گوید، یا ۲ ساله است و کلمات را ترکیب نمی کند، باید با یک متخصص اطفال مشورت کنید.
نقل قول از expressable:
All children progress on their own timeline. So it can be tricky to know whether your child is simply a late talker or if they need extra support. As a parent or caregiver, understanding the common causes of speech delay can help you decide when to seek help from a certified speech therapist.
ترجمه: همه کودکان طبق جدول زمانی خود پیشرفت می کنند. بنابراین تشخیص اینکه آیا فرزندتان صرفاً دیر به حرف می آید یا به حمایت بیشتری نیاز دارد، می تواند دشوار باشد. به عنوان والدین یا مراقب، درک علل رایج تأخیر در گفتار می تواند کمک کند تا تصمیم بگیرید چه زمانی از یک متخصص گفتاردرمانی معتبر کمک بگیرید.
علت تاخیر در گفتار کودکان
کودکان ممکن است به دلایل مختلفی، از تغییرات رشدی طبیعی گرفته تا مسائل پیچیده‌تر پزشکی یا محیطی، دیر صحبت کنند. در برخی موارد، دیر صحبت کردن صرفاً بخشی از الگوی رشد فردی کودک است، به‌ویژه اگر سابقه خانوادگیِ تأخیر در صحبت کردن، همراه با رشد طبیعی در مراحل بعدی، وجود داشته باشد. با این حال، علل دیگر می تواند شامل مشکلات شنوایی باشد که یادگیری زبان گفتاری را برای کودک دشوار می کند، یا مشکلات دهانی و حرکتی، که در آن کودک در هماهنگی عضلات مورد نیاز برای گفتار مشکل دارد.
دلایل زیادی وجود دارد که چرا یک کودک ممکن است دیر صحبت کند، و گاهی اوقات این مشکل می تواند ناشی از چند عامل متفاوت باشد. در ادامه به بررسی علل رایج تاخیر گفتار کودکان می پردازیم.
مشکلات شنوایی
کودکان با گوش دادن صحبت کردن را یاد می گیرند. اگر کودکی در شنیدن مشکل داشته باشد، ممکن است صداها و کلمات را به درستی تشخیص ندهد.
- عفونت‌های مزمن گوش می توانند باعث کم شنوایی موقت شوند.
- کم شنوایی دائمی (مادرزادی یا اکتسابی) می تواند بر رشد گفتار تأثیر بگذارد.
- علائم شامل عدم پاسخ به صداها یا ترجیح دادن نشانه‌های بصری است.
تاخیر رشدی زبان
بعضی از کودکان از هر نظر به طور طبیعی رشد می کنند، اما دیرتر از حد متوسط شروع به صحبت می‌کنند.
- این کودکان معمولاً تا سن 3-4 سالگی شروع به صحبت کردن می کنند.
- آنها زبان را به خوبی می فهمند و از حرکات استفاده می کنند.
- ممکن است سابقه خانوادگی دیر صحبت کردن داشته باشند.
اختلالات گفتاری یا زبانی
برخی از کودکان در شکل دهی کلمات یا جملات چالش‌های خاصی دارند. این اختلالات شامل موارد زیر هستند:
- اختلال صدای گفتار: مشکل در ایجاد واضح صداها.
- اختلال زبان بیانی: مشکل در استفاده از کلمات برای بیان افکار.
- اختلال زبان دریافتی: مشکل در درک زبان گفتاری.
اختلال طیف اوتیسم (ASD)
تاخیر در گفتار نشانه رایج اوتیسم است، به خصوص هنگامی که با سایر ویژگی‌ها مانند موارد زیر همراه باشد:
- تماس چشمی ضعیف
- عدم علاقه به تعاملات اجتماعی
- رفتارهای تکراری
- استفاده محدود از حرکات یا عبارات احساسی
ناتوانی های شناختی یا ذهنی
در صورتی که کودکی در زمینه تفکر، یادگیری یا حافظه با تاخیر مواجه باشد، ممکن است این موضوع بر توانایی گفتاری او نیز اثرگذار باشد.
- تاخیر در گفتار می تواند یکی از نگرانی های رشدی مختلف باشد.
- سایر علائم ممکن است شامل مشکل در پیروی از دستورالعمل ها یا یادگیری مهارت های جدید باشد.
اختلالات عصبی یا حرکتی
شرایطی مانند فلج مغزی یا آپراکسی گفتار در دوران کودکی، عضلات یا مسیرهای مغزی درگیر در گفتار را تحت تأثیر قرار می دهند.
- کودکان ممکن است به خوبی درک کنند اما در شکل دهی کلمات مشکل داشته باشند.
- ممکن است به دلیل مشکلات در صحبت کردن، ناامید به نظر بیایند.
خانواده‌های دوزبانه
کودکانی که با دو یا چند زبان بزرگ می شوند، ممکن است زبان‌ها را با هم ترکیب کنند یا دیرتر صحبت کنند، اما این معمولاً تأخیر نیست بلکه یک بخش طبیعی از یادگیری چندین زبان است.
سابقه ژنتیکی یا خانوادگی
تاخیر گفتار اغلب در خانواده‌ها وجود دارد. اگر والدین یا خواهر و برادر دیر صحبت کنند، کودک نیز ممکن است دیر صحبت کند با این حال، همچنان احتمال بهره‌مندی از حمایت وجود دارد.
برای تشخیص علت تاخیر در صحبت کردن کودک چه باید کرد؟
اگر به تاخیر در صحبت کردن کودک مشکوک هستید، اقدام زودهنگام مهم است. برای تاخیر در گفتار کودکان می توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- با متخصص اطفال صحبت کنید: آنها می توانند بررسی نقاط عطف رشد را برای آزمایش های شنوایی یا ارزیابی گفتار ارجاع دهند و علل پزشکی را رد کنند.
- آزمایش شنوایی انجام دهید: حتی کم شنوایی جزئی می تواند بر گفتار تأثیر بگذارد. یک متخصص شنوایی می تواند ارزیابی کامل شنوایی را انجام دهد.
- به یک آسیب شناس گفتار و زبان (SLP) مراجعه کنید: آنها در ارزیابی و درمان تاخیرهای گفتار و زبان تخصص دارند.
- در فعالیت‌هایی از گفتار شرکت کنید: روزانه با صدای بلند کتاب بخوانید و آواز و شعرهای کودکانه بخوانید، فعالیت های روزانه را روایت کنید (“حالا دست‌هایمان را می‌شوییم.”) و بازی‌های تعاملی انجام دهید که صحبت کردن را تشویق می کنند.
آیا دیر حرف زدن کودک نشانه کم هوشی است؟
دیر حرف زدن کودک لزوما به معنای کم هوشی نیست. پژوهش‌ها نشان می دهند که گاهی، الگوهای رشد افراد بسیار باهوش هم با کودکان دیگر متفاوت است. برای مثال، امکان دارد که دچار تاخیر در حرف زدن باشند. این مشکل ریشه در عوامل و دلایل گوناگونی دارد و به هیچ عنوان، نشانه‌ای قطعی از کم هوشی نیست. حرف نزدن کودک ۴ ساله یا هر سن دیگری، باید با مراجعه به متخصص اطفال و پزشکان دیگر پیگیری و درمان شود.
روش های درمان دیر حرف زدن کودکان
وقتی کودک در صحبت کردن مشکل دارد یا دیرتر از حد معمول شروع به صحبت می کند، روشهای مختلفی برای کمک به بهبود گفتار او وجود دارد. این روش ها بسته به نیازهای کودک متفاوت هستند و هدف، حمایت از کودک در یادگیری نحوه برقراری ارتباط واضح و با اعتماد به نفس است. این درمان‌ها اغلب شامل همکاری با متخصصان، تمرین در خانه و استفاده از فعالیت‌های سرگرم کننده برای آسان‌تر کردن یادگیری است.
گفتاردرمانی
بهترین و موثرترین راه برای درمان دیر حرف زدن کودکان، شروع جلسات گفتار درمانی با یک متخصص آسیب شناسی گفتار و زبان است. گفتاردرمانگر با ارزیابی وضعیت کودک و تشخیص زودهنگام علت تاخیر گفتار، کمک می کند تا این مسئله قبل از شروع مدرسه برطرف شود و کودک به گفتاری طبیعی برسد. همچنین با استفاده از تمرینات توانبخشی مانند تمرینات تلفظ، تقویت عضلات دهان و فک، و فعالیت هایی برای بهبود رشد و توسعه مهارت های زبانی، سعی در گسترش توانایی های گفتاری کودک دارد.
گفتاردرمانگر در طول جلسات درمانی به دنبال دستیابی به این اهداف است:
- به کودک بیاموزد که کلمات را به شکل صحیح تلفظ کند.
- آموزش موقعیت دهانی صحیح و حتی تقویت عضلات دهان در این جلسات انجام می شود.
- پزشک تلاش می کند تعداد کلمات مورد استفاده و قابل درک برای کودک را بیشتر کند.
- گفتاردرمانگر تلاش می کند به کودک کمک کند کلمات را به جملات منطقی و معنی دار تبدیل نماید.
- به کودک بیاموزد به سوالات و درخواست های دیگران به درستی پاسخ دهد و ارتباط کلامی درست ایجاد کند.
- داستان ها را درک کند و معنای آنها را به راحتی بفهمد.
- با توجه به سن کودک مهارت های خواندن و نوشتن را نیز به او بیاموزد.
تمرین والدین در خانه
تمرین مداوم خارج از جلسات درمانی بسیار مهم است. والدین می توانند تکنیک های آموزش داده شده توسط SLP، مانند تمرین صداها یا کلمات خاص در طول فعالیت های روزانه تقویت کنند. هیچ دارویی به قدرتمندی تمرین و تکرار، آن‌هم توسط والدین و در محیط آرامش بخش خانواده موثر نیست:
- از بدو تولد با فرزندان صحبت کنید و از هر فرصتی برای حرف زدن استفاده کنید. بچه ها در نوزادی هم صدای والدین را می شنوند و هم یاد می گیرند.
- به صدا زدن و غر زدن کودک با سیگنال های مثبت پاسخ دهید.
- با صدای بلند کتاب بخوانید. قصه بگویید یا در مورد تصاویر مختلف حرف بزنید.
- برای فرزندان آواز بخوانید و گوشش را با موسیقی آشنا کنید. یادگیری آهنگ های جدید به کودک کمک می کند کلمات تازه یاد بگیرد. این تمرین مهارت های حافظه، گوش دادن و بیان ایده را هم تقویت می کند.
- هنگامی که فرزندان صحبت می کنند توجه کامل را به او معطوف کنید. وقتی سوالی از او می پرسید، به او زمان کافی برای فکر کردن و پاسخ دادن بدهید.
- از فرزندان زیاد سوال بپرسید.
- به اشتباهات دستوری جملاتش مستقیما اشاره نکنید؛ می‌توانید عبارات صحیح را تکرار کنید تا ذهن او جملات درست را ثبت کند.
دارو برای دیر حرف زدن کودک
معمولا برای رفع مشکل دیر حرف‌زدن کودکان از داروی خاصی استفاده نمی شود. تنها زمانی داروها مفید خواهند بود که علت این مشکل، ابتلا به یک اختلال عصبی یا روانی باشد. برای مثال، در موارد زیر، امکان تجویز دارو وجود دارد:
- رفع اختلالاتی مانند بیش فعالی یا کم توجهی
- درمان اختلالات اضطرابی و افسردگی
چه زمانی به پزشک یا گفتار درمان مراجعه کنیم؟
اگر کودک مشکلات مداوم در گفتار یا زبان نشان می دهد که با افزایش سن بهبود نمی یابد یا به نظر می رسد بدتر می شود، باید مراجعه به پزشک یا گفتاردرمانگر را در نظر بگیرید. به عنوان مثال، اگر تا سن ۲ سالگی، کودک دایره لغات بسیار محدودی دارد یا برای درک توسط اعضای خانواده مشکل دارد، یا اگر تا سن ۴ سالگی، گفتار او هنوز برای افراد خارج از خانواده نامفهوم است، بهتر است ارزیابی حرفه‌ای انجام دهید.
نتیجه گیری
کودکان ممکن است به دلایل مختلفی، از تغییرات طبیعی در رشد گرفته تا عوامل پزشکی یا محیطی، دیر صحبت کنند. برخی از کودکان به سادگی مهارت های زبانی را با سرعت توسعه می دهند، در حالی که برخی دیگر ممکن است به دلیل مشکلات شنوایی، اختلالات رشدی یا قرار گرفتن محدود در محیط های زبانی با تاخیر در توسعه زبان مواجه شوند. عوامل عاطفی، مانند استرس یا تروما، نیز می توانند در این امر نقش داشته باشند. درک اینکه صحبت کردن دیرهنگام می تواند علل زیادی داشته باشد، مهم است زیرا به مراقبان و متخصصان کمک می کند تا تشخیص دهند چه زمانی مداخله لازم است و اطمینان حاصل می شود که کودکان حمایت مناسب را برای جبران دریافت می کنند.
سوالات متداول در مورد دیر حرف زدن کودکان
کودکان دوزبانه ممکن است کمی دیرتر صحبت کنند، اما این معمولاً جای نگرانی ندارد. آنها در حال یادگیری دو سیستم زبانی هستند که می تواند بیان کلامی را به تاخیر بیندازد.
اگر کودک تا ۱۶ ماهگی هیچ کلمه ای نمی گوید، تا ۲ سالگی کلمات را ترکیب نمی کند، یا به نظر می رسد در تلاش برای برقراری ارتباط ناامید است، بهتر است با پزشک متخصص اطفال یا یک آسیب شناس گفتار و زبان صحبت کنید.
