علت رفلاکس صفرا چیست؟ و چه عوارضی دارد؟

رفلاکس صفرا زمانی اتفاق می افتد که صفرا یا همان مایع گوارشی که در کبد تولید می شودف به معده و  مری ( لوله ای که دهان و معده شما را به هم متصل می کند.) برگردد.

رفلاکس صفرا ممکن است با برگشت اسید معده (اسید معده) به مری همراه باشد. رفلاکس معده ممکن است منجر به بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) شود، که یک مشکل بالقوه جدی است و باعث تحریک و التهاب بافت مری می شود.

بر خلاف رفلاکس اسید معده، رفلاکس صفرا را نمی توان به طور کامل با تغییر در رژیم غذایی یا سبک زندگی کنترل کرد. درمان این بیماری شامل مصرف داروها یا در موارد شدید جراحی است.

علائم

تشخیص ریفلاکس صفرا از رفلاکس اسید معده دشوار است. علائم و نشانه های این دو بیماری مشابه هستند. همچنین ممکن است بیمار همزمان به هر دوی این دو بیماری ها مبتلا باشد. علائم و نشانه های رفلاکس صفرا عبارتند از:

• درد بالای شکم که ممکن است شدید باشد
• دل درد مکرر، احساس سوزش در قفسه سینه که گاهی به گلو گسترش می یابد، همراه با طعم ترش در دهان
• حالت تهوع
• استفراغ مایع زرد مایل به سبز (صفرا)
• گاهی اوقات سرفه یا گرفتگی صدا
• کاهش وزن ناخواسته

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر مکرراً علائم رفلاکس را تجربه می کنید یا  بی دلیل وزن کم کرده اید، بهتر است با پزشک خود تماس بگیرید. اگر به رفلاکس اسید معده (GERD) مبتلا هستید، ولی علائم شما با مصرف دارو برطرف نشده است، بهتر است با پزشک خود در مورد درمان بیماری مشورت کنید.

علت

وظیفه صفرا هضم چربی ها برای از بین بردن سموم خاص از بدن است. صفرا در کبد تولید می شود و در کیسه صفرا ذخیره می شود.

با مصرف خوراکی های چرب، بدن به کیسه صفرا سیگنال میدهد، تا صفرا آزاد کند. صفرا از طریق یک لوله کوچک به قسمت بالای روده کوچک تخلیه میشود.

رفلاکس صفرا به معده

صفرا و غذا در اثنی عشر مخلوط شده و وارد روده کوچک می شوند. دریچه پیلور، یک حلقه سنگین ماهیچه ای است که در خروجی معده قرار دارد، این دریچه معمولاً فقط کمی باز می شود و از برگشت شیره های گوارشی به معده جلوگیری می کند.

رفلاکس صفرا، زمانی رخ می دهد که دریچه به درستی بسته نمی شود و صفرا به معده باز می گردد. برگشت اسید می تواند منجر به التهاب پوشش معده (گاستریت رفلاکس صفرا) شود.

رفلاکس صفرا به مری

زمانی که دریچه عضلانی اسفنکتر تحتانی مری، به درستی کار نکند، صفرا و اسید معده می توانند به مری برگردند. اسفنکتر تحتانی مری و معده را جدا می کند. دریچه معمولاً به اندازه کافی باز می شود تا غذا وارد معده شود. اما اگر دریچه ضعیف شود یا به طور غیر طبیعی شل شود، صفرا می تواند به مری بازگردد.

ریفلاکس صفرا ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:

• عوارض جراحی معده، شامل برداشتن کامل یا جزئی معده و جراحی بای پس معده برای کاهش وزن، شایع ترین علت رفلاکس صفرا است.
• زخم معده : زخم معده می تواند دریچه پیلور را مسدود کند تا به درستی باز یا بسته نشود. غذای راکد در معده می تواند منجر به افزایش فشار معده  شده و اجازه میدهد صفرا و اسید معده به مری برگردند.
• جراحی کیسه صفرا : افرادی که کیسه صفرا خود را برداشته اند، نسبت به افرادی که این جراحی را انجام نداده اند به میزان قابل توجهی رفلاکس صفرا بیشتری دارند.

عوارض

گاستریت رفلاکس صفرا با سرطان معده مرتبط است. ترکیب رفلاکس صفرا و رفلاکس اسید نیز خطر عوارض زیر را افزایش می دهد:

• رفلاکس معده : این وضعیت که باعث تحریک و التهاب مری می شود، اغلب به دلیل اسید اضافی است، اما ممکن است صفرا با اسید مخلوط شود. هنگامی که افراد به داروهای قوی سرکوب کننده اسید پاسخ ناقص می دهند یا اصلاً به صفرا پاسخ نمی دهند، اغلب مشکوک رفلاکس معده هستند.
• مری بارت : این وضعیت جدی زمانی رخ می دهد که قرار گرفتن طولانی مدت در معرض اسید معده، یا اسید و صفرا، به بافت در قسمت تحتانی مری آسیب می رساند. سلول های آسیب دیده مری خطر سرطانی شدن را افزایش می دهند. 
• سرطان مری : ارتباطی بین رفلاکس اسید و رفلاکس صفرا و سرطان مری وجود دارد که ممکن است تا زمانی که کاملاً پیشرفته نباشد، تشخیص داده نشود. اما در مطالعات حیوانی نشان داده شده است که رفلاکس صفرا به تنهایی باعث سرطان مری می شود.

تشخیص

معمولاً پزشک برای بررسی علائم اولیه می تواند این بیماری را تشخیص دهد. اما تمایز بین رفلاکس اسید معده و رفلاکس صفرا دشوار است و نیاز به آزمایشات بیشتری دارد. بنابراین آزمایشاتی برای بررسی آسیب به مری و معده و همچنین تغییرات پیش سرطانی انجام خواهید داد.

آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• آندوسکوپی : در این روش یک لوله باریک و قابل انعطاف متصل به دوربین (آندوسکوپی) از گلوی عبور می کند. آندوسکوپ می تواند صفرا، زخم معده یا التهاب را در معده و مری نشان دهد. همچنین ممکن است برای آزمایش مری بارت یا سرطان مری از بافت نمونه برداری انجام شود.
• آزمایش اسید سرپایی : این آزمایش‌ها از یک پروب اندازه‌گیری اسید برای تشخیص زمان و مدت زمان بازگشت اسید به مری استفاده می‌کنند.
• امپدانس مری : این آزمایش رفلاکس گاز یا مایعات به مری را اندازه گیری می کند.

درمان رفلاکس صفرا 

تنظیم شیوه زندگی و داروها می تواند برای رفلاکس اسید به مری بسیار موثر باشد، اما درمان رفلاکس صفرا سخت تر است. شواهد کمی برای ارزیابی اثربخشی درمان‌های رفلاکس صفرا وجود دارد.

داروها

مهمترین داروهایی که برای درمان رفلاکس صفرا توصیه می شوند، عبارتند از : 

• اورسودوکسی کولیک اسید. این دارو ممکن است دفعات و شدت علائم شما را کاهش دهد.
• سوکرالفات. این دارو می تواند یک پوشش محافظ ایجاد کند که از پوشش معده و مری در برابر رفلاکس صفرا محافظت می کند.
• تسکین دهنده های اسید صفراوی پزشکان اغلب داروهای تسکین دهنده اسیدهای صفراوی را تجویز می کنند که باعث اختلال در گردش خون صفرا می شود، اما مطالعات نشان می دهد که این داروها نسبت به سایر درمان ها کمتر موثر هستند. عوارض جانبی مانند نفخ ممکن است شدید باشد.

درمان های جراحی

اگر داروها نتوانند علائم شدید را کاهش دهند یا تغییرات پیش سرطانی در معده یا مری وجود داشته باشد، ممکن است پزشکان جراحی را توصیه کنند.

برخی از انواع جراحی‌ها تاثیرات موفقیت‌آمیزتری از سایرین دارند، بنابراین مزایا و معایب آن را به دقت با پزشک خود در میان بگذارید.

گزینه های جراحی عبارتند از:

• جراحی انحراف : در طول این نوع جراحی، پزشک یک مسیر جدید برای تخلیه صفرا در روده کوچک ایجاد می کند و صفرا را از معده دور می کند.
• جراحی ضد رفلاکس : نزدیک ترین قسمت معده به مری پیچیده شده و سپس به دور اسفنکتر تحتانی مری دوخته می شود. این روش باعث تقویت دریچه می شود و می تواند رفلاکس اسید را کاهش دهد. با این حال، شواهد کمی در مورد اثربخشی جراحی برای رفلاکس صفرا وجود دارد.

شیوه زندگی و درمان های خانگی

برخلاف رفلاکس اسید معده، رفلاکس صفرا ارتباطی با عوامل سبک زندگی ندارد. اما از آنجا که بسیاری از افراد هم رفلاکس اسید و هم رفلاکس صفرا را تجربه می کنند، علائم شما ممکن است با تغییر سبک زندگی کاهش یابد:

• ترک سیگار : سیگار تولید اسید معده را افزایش می دهد و بزاق دهان که به محافظت از مری کمک می کند، را کاهش می دهد.
• وعده های غذایی کوچکتر :  تقسیم غذا به وعده های غذایی کوچکتر، فشار روی اسفنکتر تحتانی مری را کاهش می دهد و از باز شدن دریچه در زمان نامناسب جلوگیری می کند.
• دراز کشیدن ممنوع :  بعد از صرف غذا، دو تا سه ساعت دراز نکشید، این کار برگشت اسید جلوگیری می کند.
• مصرف غذاهای چرب را محدود کنید : وعده های غذایی پرچرب اسفنکتر تحتانی مری را شل می کند و سرعت خروج غذا از معده را کاهش می دهد.
• خوردن غذاها و نوشیدنی های مشکل ساز ممنوع :  برخی از غذاها تولید اسید معده را افزایش می دهند و ممکن است اسفنکتر تحتانی مری را شل کنند. غذاهایی که باید از آنها پرهیز کرد عبارتند از نوشیدنی های کافئین دار و گازدار، شکلات، غذاها و آب میوه های مرکبات، سس های حاوی سرکه، پیاز، غذاهای حاوی گوجه فرنگی، غذاهای تند و نعناع.
• مصرف الکل را محدود یا  از آن اجتناب کنید : نوشیدن الکل اسفنکتر تحتانی مری را شل و مری را تحریک می کند.
• کاهش وزن : سوزش سر دل و رفلاکس اسید زمانی اتفاق می‌افتد که اضافه وزن به معده فشار بیشتری وارد کند.
• حفظ آرامش : وقتی تحت استرس هستید، هضم غذا کند می شود و احتمالاً علائم رفلاکس نیز تشدید خواهد شد. تکنیک های تمدد اعصاب، مانند تنفس عمیق، مدیتیشن یا یوگا ممکن است کمک کننده باشد.