ترش کردن یا رفلاکس معده ، بیماری آزاردهنده و شایع

بخاطر وجود یک مکانیسم دریچه ایی با عمل دوگانه، محتویات معده نمی توانند از معده خارج شده و به مری بازگردند. یک قسمت از این مکانیسم، حلقه عضلانی می باشد که در قسمت پایینی مری قرار دارد و به اسفنکتر یا دریچه تحتانی مری معروف است. قسمت دیگر این مکانیسم، اثر پرده عضلانی دیافراگم بر روی مری می باشد زیرا لوله مری از سوراخی باریک که در این پرده عضلانی قرار دارد عبور می کند. اصطلاحاً به این سوراخ هیاتوس گفته می شود. این مکانیسم ها باعث می شوند که دریچه بصورت یک طرفه کار بکند و از بازگشت محتویات معده به مری جلوگیری می نماید.عواملی که باعث اختلال در این دریچه می شوند و موجب می گردند که این دریچه دچار نشتی شود سبب بروز ترش کردن می گردند. این عوامل عبارتند از :

• ضعف عضلات اسفنکتر ( دریچه تحتانی مری )
•  افزایش فشار شکمی بخاطر حاملگی
• چاقی
•  ضعف در سوراخ دیافراگام ( هیاتوس )

که اجازه می دهد قسمتی از معده نیز از این سوراخ رد شده و به بالا و به سمت سینه برود. ( به این وضعیت اصطلاحاً فتق هیاتوس گفته می شود.)بعضی از افراد با خوردن بعضی از غذا ها یا نوشیدنی ها مثل غذاهای سرخ کرده یا چرب، نوشابه های گاز دارد و یا قهوه دچار حملات خفیف رفلاکس معده می شوند. سیگار کشیدن ممکن است مشکل آنها را بدتر نماید.

بعضی از علایم ترش کردن در صورتی که فرد حجم زیادی غذا بخورد و یا اینکه خم یا دولا شود بلافاصله خود را نشان میدهند. علایم اصلی رفلاکس معده عبارتند از :

• درد سوزشی یا احساس ناراحتی در سینه ( پشت جناغ سینه )
• احساس مزه ترشی در دهان که بخاطر بالا آمدن مایع اسیدی معده به گلو و دهان ایجاد می شود.
• سرفه های مداوم
• آروغ زدن
• وجود خون در استفراغ یا مدفوع

حملات ترش کردن معمولاً مختصر بوده، مدت زمان کمی طول می کشند و نسبتاً خفیف می باشند اما اگر این ترش کردن ها دائمی شوند لایه پوشاننده مری ممکن است دچار صدمات دائمی شود. در بعضی موارد، رفلاکس معده می تواند باعث خونریزی از دستگاه گوارش نیز بشود.

اگر ترش کردن به مدت چندین سال باقی بماند باعث صدمه دیدن لایه پوششی مری شده و در نهایت ممکن است باعث تنگی آن شود. این تنگی می تواند موجب اختلال در بلع غذا و در نتیجه کاهش وزن شود. همچنین طولانی بودن ترش کردن می تواند منجر به بروز وضعیتی به نام مری بارت گردد. در این وضعیت قسمتی از لایه پوشاننده مری تغییر نموده و شبیه لایه پوشاننده معده می شود. افرادی که دچار این وضعیت می شوند در خطر ابتلاء به سرطان مری قرار می گیرد.

اگر شما اخیراً دچار درد در وسط سینه تان شده اید که ظاهراً با خوردن یا نوشیدن ارتباطی ندارد باید سریعاً نزد پزشک بروید زیر وضعیت خطرناک آنژین قلبی که گاهی اوقات با درد شدید سوزش سر معده اشتباه گرفته می شود ممکن است ایجاد شده باشد.

اقدامات ساده ای که خود فرد می تواند برای تسکین بسیاری از علائم سوزش سر معده انجام دهد بسیار موثر هستند. این اقدامات عبارتند از :

• خوردن آنتی اسید مثلا آلومینیوم ام جی یا شیر منیزی می توانند به خنثی کردن اسید معده کمک نمایند.
• از خوردن غذاهای ادویه دار، ترش و حاوی گوجه فرنگی پرهیز نمایید. همچنین از خوردن خوراکی های پر چرب مثل شکلات و خامه خودداری نمایید.
• از نوشیدن الکل، نوشابه های گازدار و قهوه پرهیز کنید.
• استعمال دخانیات را متوقف نمایید.
• وزن اضافی خود را کاهش دهید.
• در هر وعده غذایی، حجم غذایتان را کم نمایید تا از پر شدن معده تان جلوگیری کنید. هیچگاه در آخر شب غذا نخورید.
• هیچگاه بعد از غذا خوردن، تمرینات ورزشی انجام ندهید و دراز نکشید چون هر دوی این کارها باعث برگشت محتویات معده به مری می شوند.
• در هنگام خواب زیر سر خود را بالا بیاورید ( با گذاشتن بالش های اضافی ).

با این حال اگر سوزش سر معده شما خیلی اذیتتان می کند به پزشک مراجعه نمایید. پزشک ممکن است برایتان یک رادیوگرافی کنتراست درخواست نماید تا هرگونه ناهنجاری مری را مشاهده نماید. همچنین ممکن است ترتیب یک آندوسکوپی را برای شما بدهد تا لایه پوشاننده مری را بررسی کند. در حین انجام آندوسکوپی ممکن است یک نمونه از مری برداشته شود ( بیوپسی ) و به آزمایشگاه پاتولوژی فرستاده شود.

پزشک ممکن است برای کاهش تولید اسید معده تان داروهایی مثل اومپرازول یا سایمیتیدین تجویز نماید. همچنین تجویز داروهایی مثل متوکلوپروماید یا سیساپراید که سرعت تخلیه معده به روده ها را افزایش می دهند ممکن است در کاهش احساس سوزش سر معده موثر باشد. در اکثر موارد، علایم رفلاکس معده با این درمان ها از بین می روند. اگر با انجام این درمان ها علایم شما بهبود نیافتند ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشید تا معده تان را به حالت طبیعی اش قرار داده و دریچه پایینی مری را تنگ نمایید. این عمل را می توان از طریق آندوسکوپی نیز انجام داد.

برگرفته از کتاب بیماری های دستگاه گوارش- نگارش تونی اسمیت، فرهاد همت خواه