پوکی استخوان چیست و چه علائمی دارد؟ آشنایی با علائم هشدار دهنده

پوکی استخوان که در دنیای پزشکی با نام osteoporosis یا استئوپروز شناخته می شود در اثر از دست دادن تراکم توده های استخوانی بدن ایجاد می شود بدون اینکه جایگزینی برای آن صورت بگیرد. در حالت طبیعی بافت های استخوانی ما دائما در حال بازسازی و جایگزینی هستند ولی در افرادی که به این بیماری دچار شده اند بافت های استخوانی به مرور زمان از دست می رود و تجزیه می شود و هیچگونه بافت استخوانی جدیدی برای جایگزینی آن به وجود نمی آید، در نتیجه تراکم توده های استخوانی در بدن به مرور زمان کاهش می یابد و استخوان ها به صورت مکرر دچار شکستگی های متعدد می گردند. در یک تعریف ساده تر در افرادی که به این بیماری مبتلا می شوند، بافت استخوانی از نوع متخلخل است و به دلیل ضعیف بودن ساختار درونی استخوان ها به ویژه در نواحی ستون فقرات، استخوان های لگن، استخوان ساق پا و مچ دست ها، به دنبال یک زمین خوردن سطحی یا ضربات آرام ، استخوان ها دچار شکستگی های متعدد می گردند. در موارد شدیدتر ابتلا به پوکی استخوان در مواردی مانند خم شدن و حتی سرفه کردن هم استخوان ها ممکن است دچار شکستگی گردد.خطر پوکی استخوان از آنجایی ناشی می گردد که در برخی موارد آن که بیشتر مربوط به شکستگی های استخوان های لگن است خطر مرگ برای بیماران وجود دارد و به دنبال عوارضی که از شکستگی استخوان لگن ناشی می شود بیماران جان خود  را از دست می دهند.

بر اساس مطالعات صورت گرفته این بیماری در تمامی نژادهای انسانی اعم از زن و مرد مشاهده می گردد اما برخی افراد در معرض خطر بیشتری در برابر این بیماری قرار دارند و از طرف دیگر فاکتورهای خطری وجود دارد که خطر ابتلا به پوکی استخوان را به شدت افزایش می دهند. از جمله مهمترین فاکتورها و عواملی که می توانند خطر ابتلا به این بیماری تا چندین برابر افزایش دهند می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اختلالات هورمونی
• تغذیه ی نامناسب
• عوارض ناشی از مصرف داروها به خصوص داروهای استروئیدی
• جنسیت ، زنان به مراتب در برابر ابتلا به پوکی استخوان آسیب پذیرترند.
• افزایش سن
• نژاد به طوری که آسیایی ها و افراد سفیدپوست در معرض خطر ابتلای بالاتری قرار دارند.
• جثه و استخوان بندی ظریف تر می تواند خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهد.
• عدم مصرف کافی شیر و لبنیات
• کمبود سطح کلسیم در بدن
• سابقه ی خانوادگی ابتلا به این بیماری
• یائسگی در زنان
• سیگار
• کمبود سطح ویتامین D  در بدن

بیشتر موارد ابتلا به پوکی استخوان بدون علائم و نشانه ی خاصی است اما پزشکان یک سری علائم و نشانه های هشداردهنده را برای شناسایی مراحل اولیه ی پوکی استخوان در افراد در نظر می گیرند که با کمک آنها به راحتی می توان چنین مساله ای را تشخیص داد و درمان پوکی استخوان را آغاز نمود.

بیشتر موارد ابتلا به پوکی استخوان بدون علائم و نشانه ی خاصی است اما پزشکان یک سری علائم و نشانه های هشداردهنده را برای شناسایی مراحل اولیه ی پوکی استخوان در افراد در نظر می گیرند که با کمک آنها به راحتی می توان چنین مساله ای را تشخیص داد و درمان پوکی استخوان را آغاز نمود. چون این بیماری تا حد زیادی هم قابل پیشگیری است و هم قابل درمان.

کوتاه تر شدن قد

کوتاه تر شدن قد وضعیتی است که با افزایش سن در بسیاری از افراد مشاهده می شود اما بد نیست بدانید که یکی از علائم هشداردهنده ی پوکی  استخوان هم می باشد. علت به وجود آمدن چنین وضعیتی این می باشد که در اثر ابتلا به پوکی استخوان، استخوان های ستون فقرات بر روی یکدیگر می افتند و نظم طبیعی خود را از دست می دهند در نتیجه قد فرد چیزی در حدود 2/5 الی 3/8  سانتی متر کاهش می یابد و خمیده می گردد. برای اینکه به کاهش قد خود پی ببرید بهتر است که میزان قد خود را نسبت به قد دوران 20 سالگی خود ارزیابی کنید و تغییرات آن را در نظر بگیرید. در صورتی که با کاهش قد خود به میزان رنجی که در بالا اشاره شد مواجه شدید به احتمال زیاد به پوکی استخوان مبتلا شده اید.

تراکم استخوان کم

تراکم استخوان کم که با نام استئوپنی شناخته می گردد در اثر کاهش شدید کلسیم و مواد معدنی موجود در بافت استخوان ها به وجود می آید. تراکم استخوان کم را اگر در مراحل اولیه ی آن تشخیص دهیم می توانیم به وسیله ی دارو ، مکمل ها و رژیم غذایی مناسب تا حد زیادی از پیشرفت آن جلوگیری کنیم تا به مرحله ی پوکی استخوان و شکستگی استخوان منجر نگردد اما چنان که تحت درمان قرار نگیرد می تواند آغاز گری برای ابتلا به پوکی استخوان و شکستگی های ناگهانی باشد. سنجش میزان تراکم استخوان به وسیله ی یک تست ساده قابل اندازه گیری است.

شکستگی استخوان ناگهانی

سقوط از ارتفاع و وارد آمدن ضربات سخت می تواند مشکلات زیادی از جمله شکستگی استخوان به همراه داشته باشد اما در صورتی که در اثر صدمات جزئی و حوادث ساده ای مانند یک زمین خوردن معمولی یا حتی سرفه کردن دچار شکستگی استخوان شوید می تواند زنگ خطری برای پوکی استخوان باشد و باید سریعا به پزشک متخصص مراجعه کنید.

افتادن دندان ها

اگر استخوان فک و آرواره های شما ضعیف تر شود و بافت درونی آن به مرور زمان تجزیه گردد خطر افتادن دندان ها وجود دارد. در شرایطی که دندان های شما به طور مکرر و بدون هیچ علت خاصی می ریزد بهتر است که زیر نظر پزشک متخصص باشید و آزمایش های سنجش تراکم استخوان را به طور مرتب انجام دهید، زیرا افتادن دندان ها می تواند یکی از علائم هشدار دهنده برای پوکی استخوان باشد و در نتیجه ی ضعیف شدن بافت استخوانی فک رخ داده است.

وضعیت اندامی نامناسب

این بیماری می تواند در ساختار ستون فقرات مشکلات زیادی ایجاد کند و از آنجایی که در چنین شرایطی ستون فقرات قادر به پشتیبانی و تحمل وزن بدن نمی باشد، قد فرد به مرور زمان خمیده می گردد و در قسمت پشت او قوز ایجاد می  شود. چنین علامتی فراتر از وضعیت اندامی ضعیفی است که در سنین کهنسالی برای بسیاری از افراد به وجود می آید و یکی از بارزترین نشانه ها برای ابتلا به پوکی استخوان می باشد.

سابقه ی خانوادگی

ژنتیک و سابقه ی خانوادگی ابتلا به پوکی استخوان در یکی از اعضای خانواده ی درجه یک می تواند خطر ابتلا به این بیماری را چندین برابر کند. پس اگر در یک از اعضای خانواده ی شما سابقه ای از ابتلا به پوکی استخوان وجود دارد بهتر است به طور مرتب آزمایش های سنجش تراکم استخوان را انجام دهید و نسبت به عوامل خطری که ریسک ابتلا به پوکی استخوان را در شما افزایش می دهد آگاه باشید. از مهم ترین این عوامل می توان به مصرف دخانیات و رژیم غذایی نامناسب اشاره کرد. در چنین شرایطی با کمک داروها، رژیم غذایی مناسب غنی از کلسیم و ویتامین D و ورزش منظم می توان تا حد زیادی از بروز پوکی استخوان جلوگیری نمود و شرایط بهتری برای فرد ایجاد کرد.

باید بگوییم که این بیماری تا حد زیادی با سبک زندگی و رژیم غذایی افراد در ارتباط است و از آن تاثیر می پذیرد. فاکتورهای خطر متعددی وجود دارند که با قرار گرفتن در معرض آنها احتمال ابتلا به بیماری تا چندین برابر افزایش می یابد. پس می توان نتیجه گرفت که پوکی استخوان تا حد زیادی قابل پیشگیری است و می توان با رعایت نکاتی ساده از ابتلای به آن جلوگیری نمودد و حتی از پیشرفت آن هم جلوگیری کرد:

• رژیم غذایی غنی از کلسیم
• انجام ورزش های منظم و روزانه
• پرهیز از مصرف دخانیات
• مصرف ویتامین D کافی
• مصرف سویا
• عدم مصرف محصولات و نوشیدنی های حاوی کافئین
• عدم مصرف نوشیدنی های الکلی
• انجام تست منظم سنجش تراکم استخوان