طحال فرعی چیست و آیا خطرناک است؟

طحال فرعی (accessory spleen) که با نام طحال اضافی نیز شناخته می شود، یک برآمدگی مادرزادی از بافت طحال است که از طحال اصلی جدا است. این توده به علت جوش نخوردن بافت طحال در طول رشد جنینی ایجاد می شود. طحال فرعی بسیار رایج است و و معمولا کوچک (قطر حدود 1 سانتی متر) و خوش خیم است. در این مقاله از بیچشک با ما همراه باشید تا بیشتر با طحال فرعی و خطرات آن آشنا شوید.

طحال فرعی چیست؟

طحال فرعی یک توده کوچک و جداگانه از بافت طحال اصلی است که اجزای آن کاملا مشابه طحال اصلی است و دارای پالپ قرمز و پالپ سفید است. طحال های فرعی معمولا گرد یا بیضی شکل هستند و قطر آنها 1 تا 2/5 سانتی متر است. وقتی که در طول رشد جنینی بافت های طحال نمی توانند به یک بافت کامل تبدیل شوند، طحال های فرعی ایجاد می شوند. طحال های فرعی در اغلب موارد در نزدیکی طحال اصلی قرار دارند، اما در مواردی ممکن است در قسمت های زیر تشکیل شوند:

• رباط‌ طحالی معدی و رباط طحالی ‌کلیوی
• دم پانکراس
• دیواره معده یا روده
• چادرینه بزرگ
• مزانتر
• لگن 
• غدد جنسی
• کیسه بیضه

علت ایجاد طحال فرعی

در اغلب موارد طحال های فرعی مادرزادی هستند، به این معنی که در طول رشد جنین تشکیل می شوند و نه بعد از به دنیا آمدن. طحال در حدود هفته پنجم بارداری شروع به تشکیل می کند و این تشکیل به صورت چندین توده کوچک آغاز می شود. در حالت طبیعی این توده ها به یکدیگر متصل می شوند و یک طحال کامل را تشکیل می دهند. اما در برخی موارد ممکن است این توده ها با طحال اصلی ادغام نشوند و جدا بمانند. این توده های باقی مانده و اضافی طحال فرعی نامیده می شوند.

علائم طحال فرعی

در اغلب موارد طحال های فرعی هیچ علامتی ایجاد نمی کنند و حتی فرد متوجه نمی شود که طحال فرعی دارد. اما برخی شرایط ممکن است منجر به بروز علائم شوند که در اغلب موارد این علائم ناشی از عوارض جانبی طحال فرعی هستند نه خود طحال فرعی. این علائم می توانند شامل:

• درد
• فشار وارد شدن به اعضای مجاور
• نفخ 
• یبوست
• تکرر ادرار
• درد لگن
• حالت تهوع و استفراغ

تشخیص طحال فرعی

همانطور که بیان شد طحال های فرعی معمولا علامتی ایجاد نمی کنند و در اغلب موارد در طول انجام آزمایش ها و تصویربرداری ها به طور اتفاقی پیدا می شوند. برای تشخیص طحال فرعی ممکن است از روش های زیر استفاده شود: 

• سی تی اکسن
• ام آر آی
• سونوگرافی

درمان طحال فرعی

در اغلب موارد طحال فرعی به درمان نیاز ندارد و به طور اتفاقی در طول سونوگرافی، سی تی اسکن یا ام آر آی پیدا می شود و اگر برای فرد هیچ عارضه ای ایجاد نکند، درمان توصیه نمی شود. 

در مواردی که طحال فرعی منجر به بروز عوارض جانبی مانند پیچ خوردگی یا پارگی می شود، برای درمان آن جراحی طحال برداری (اسپلنکتومی) توصیه می شود. اسپلنکتومی یک عمل جراحی است که در طی آن طحال برداشته می شود و از آن برای درمان اختلالات خونی، سرطان هایی که طحال را درگیر می کنند، آسیب یا پارگی شدید، عفونت های مزمن، کیست و تومور ها استفاده می شود.

همچنین در برخی موارد ممکن است از جراحی لاپاروسکوپی برای برداشتن طحال استفاده شود که کم تهاجمی تر است و بهبودی سریع تر و درد کمتری دارد.

به نقل قول از www.ncbi.nlm.nih.gov:

The most likely case necessitating surgical removal of an accessory spleen independent of the removal of the normal spleen is torsion of an accessory spleen.

ترجمه: محتمل ترین موردی که نیاز به برداشتن طحال فرعی از طریق جراحی، مستقل از برداشتن طحال طبیعی، دارد، پیچ‌ خوردگی طحال فرعی است.

منبع: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK519040

طحال فرعی خطرناک است؟

در اغلب موارد طحال های فرعی خوش خیم هستند و منجر به عوارض جانبی نمی شوند. اما در مواردی ممکن است طحال فرعی منجر به عوارض زیر شود:

• پیچ خوردگی: برخی از طحال های فرعی توسط یک پایه نازک و کشیده به بدن متصل می شوند. این پایه ممکن است دچار پیچ خوردگی شود و در اثر آن جریان خونرسانی به خود را قطع کند. پیچ خوردگی طحال فرعی منجر به درد ناگهانی شکم، تهوع و استفراغ، تب و احساس وجود یک توده در شکم می شود.
• خونریزی (هموراژی): ساختار طحال فرعی مانند طحال اصلی است و دارای همان بافت و رگ های خونی است، بنابراین خون زیادی به آن می رسد. ضربه به شکم، پارگی یا اختلالات خونی زمینه ای می توانند منجر به خونریزی طحال فرعی شوند. هموراژی ممکن است با درد ناگهانی شکم، فشار خون پایین، افزایش ضربان قلب و رنگ پریدگی پوست همراه باشد. 
• پارگی: طحال فرعی ممکن است در صورت آسیب مستقیم (برای مثال ناشی از تصادف رانندگی یا آسیب ورزشی) دچار پارگی شود و در نتیجه پارگی، خونریزی رخ دهد. علائم پارگی طحال شامل درد شدید و ناگهانی شکم، ضربان قلب سریع، فشار خون پایین و سرگیجه است. پارگی طحال فرعی یک اورژانس پزشکی است که نیاز به رسیدگی فوری دارد.
• تشکیل کیست: کیست ها، کیسه های پر از مایعی هستند که در موارد بسیار نادری ممکن است در درون طحال فرعی ایجاد شوند. کیست های کوچک ممکن است بدون علامت باشند، اما کیست های بزرگتر می توانند منجر به درد شکم و احساس پری شوند. 

پرسش و پاسخ طحال فرعی