بررسی علت بی خوابی : چرا چرخه ی بیداری ما طولانی می شود؟
اما گاهی زمان روشن ماندن چرخه ی بیداری بیش از اندازه طولانی می شود و مغز قادر به توقف آن نیست. در چنین شرایطی فرد به مشکل بی خوابی دچار می شود.
بی خوابی می تواند خود را به شکل های مختلفی نشان دهد. به رختخواب می روید ولی ساعتها خوابتان نمی برد و بیدارید. شاید هم راحت به خواب می روید ولی نیمه های شب ناگهان بیداری به سراغتان می آید و دیگر خواب به چشم های شما باز نمی گردد.
طیف وسیعی از بیماری های جسمی و روانی، شرایط پزشکی، عادت های ناسالم، برخی عوامل بیولوژیکی ، عوارض مصرف برخی داروها ، رژیم غذایی ، استرس ، اختلالات هورمونی و سایر عوامل وجود دارند که می توانند در این چرخه اختلال ایجاد کنند و آن را از روند طبیعی خود خارج نمایند.
بررسی علت بی خوابی و پی بردن به زمینه ی ایجاد آن از این نظر مهم است که شاید بی خوابی زنگ خطری باشد از وجود برخی شرایط خطرناک در بدن که نیاز به درمان و رسیدگی های پزشکی دارد. مجله ی بیچشک در این مقاله به بررسی علت بی خوابی پرداخته است. به نظرتان علت بی خوابی شما کدام یک می تواند باشد؟
بررسی علت پزشکی بی خوابی
برخی از شرایط و علت های پزشکی ( برخی به صورت خفیف و برخی هم جدی تر ) وجود دارند که می توانند به مشکل بی خوابی شما دامن بزنند و زمینه ساز ایجاد آن باشند. در بعضی از موارد یک وضعیت پزشکی یا بهتر بگوییم وجود یک بیماری می تواند به طور مستقیم باعث به وجود آمدن مشکل بی خوابی شود. از طرفی دیگر وجود برخی از بیماری ها می توانند ناراحتی ها و مشکلاتی با خود به همراه بیاورند که به کیفیت خواب شما لطمه وارد کنند و اجازه ندهند که بتوانید به خوبی بخوابید و استراحت کنید.نمونه هایی از بیماری ها و شرایط پزشکی که می توانند روی چرخه ی خواب تاثیر مستقیم داشته باشند و به عنوان علت بی خوابی شناخته شده اند:
- آلرژی
- مشکلات گوارشی و معده
- پرکاری تیروئید
- اختلالات هورمونی
- آرتروز
- آسم
- پارکینسون
- درد مزمن
- کمر درد
- فشار خون بالا
- بیماری های قلبی
- افسردگی
- دیابت
البته علت بی خوابی فقط محدود به این شرایط نیست. در ضمن تمامی مواردی که در فوق اشاره کردیم نیاز به آزمایش و تشخیص های پزشکی دارند و لزوما نمی توان گفت علت بی خوابی شما به این بیماری ها مربوط است. بررسی ها و پژوهش ها نشان داده است که ده ها مورد شناخته و ناشناخته ی دیگر وجود دارند که می توانند به عنوان علت بی خوابی شناخته شوند.
- آپنه خواب یکی از این موارد است. آپنه ی خواب یا ایست موقت تنفس در خواب اختلالی است که فرد در حین خوابیدن تمامی مسیرهای تنفسی اش بسته می شود و همین اتفاق باعث می شود فرد ساعت ها بیدار بماند.
- گاهی داروهایی که برای بیماری ها و مشکلات ذکر شده در بالا مورد استفاده قرار می گیرند می توانند عوارض گوناگونی را با خود به همراه داشته باشند که باعث بی خوابی شوند. پس در بررسی علت بی خوابی خود به عوارض داروهایی که مصرف میکنید هم در نظر داشته باشید.
- سندرم پاهای بی قرار هم یکی دیگر از علل پنهان اختلالات خواب است. در این بیماری نورولوژیکی فرد به قدری بی قرار است که مدام پاهای خود را تکان می دهد و این علائم به هنگام خواب شدت می یابد. به همین دلیل افرادی که به این مشکل عصبی مبتلا هستند ممکن است بی خوابی را به شکل شدیدتری تجربه کنند.
مطالعه بیشتر : چگونه خوب بخوابیم
بررسی علت روانی بی خوابی
در کنار بیماری ها و شرایط پزشکی باید بیماری های روحی و روانی هم در نظر گرفت. مشکلات و بیماری های روحی و روانی می توانند به اختلالات خواب منجر شوند و بدون اینکه خود فرد از این موضوع اطلاعی داشته باشد، بی خوابی را به همراه می آورند.
اضطراب و استرس
مشکل اضطراب و استرس بیشتر در بزرگسالان به وجود می آید. افکار منفی و استرس برانگیز و نگرانی های متعدد می تواند به مرور زمان روی سیستم عصبی و متعاقب آن چرخه ی خواب افراد تاثیرات مخربی بر جای بگذارند و باعث بی خوابی شوند.خود بی خوابی در طول شب می تواند ساعت ها فرد را به فکر فرو ببرد و تداوم این چرخه در دراز مدت می تواند شرایط بدتری به وجود بیاورد.
از مهم ترین علائم استرس که می تواند زمینه ساز بی خوابی باشند:
- نگرانی بیش از حد نسبت به آینده
- فکر کردن بیش از حد به مسائل و رخدادهای تلخ گذشته
- پریشانی و آشفتگی های فکری
- مسئولیت های کاری سنگین
- بحران ها و شکست های عاطفی
- غم و اندوه از دست دادن عزیزان
- تنش های عصبی
- ترس
افسردگی
شرایطی که بیماران مبتلا به افسردگی با آن روبرو می شوند می تواند خوابیدن را برای آنها به شدت دشوار کند و فرد را در شرایطی قرار دهد که مغز آمادگی لازم برای آغاز چرخه ی خواب ندارد. به همین دلیل بسیاری از تحقیقات نشان داده است که بی خوابی ممکن است زمینه هایی مانند افسردگی داشته باشد. همچنین بررسی ها نشان داده است که اگر بی خوابی به مدت طولانی مدت ادامه داشته باشد فرد در معرض ابتلا به افسردگی قرار می گیرد و به مرور زمان هر کدام از اینها می تواند دیگری را تشدید کند.
البته این را در نظر بگیرید که اضطراب و افسردگی تنها دو نمونه ی شایع از علل روانی بی خوابی هستند. بسیاری از بیماری ها و مشکلات روانی وجود دارند که می توانند اشکال گوناگونی از بی خوابی را به وجود بیاورند. قطعا با آغاز درمان این بیماری ها به علائم و عوارض آن هم از جمله بی خوابی می توان پایان داد.
سبک زندگی و علت بی خوابی
الگوی خواب منظم در شرایطی ایجاد می شود که از عادات و رفتارهای درست و صحیح در طول زندگی پیروی کنیم. رفتارهای غلط و سبک زندگی نادرست می توانند تداوم بخش بیداری های شما باشند و بی خوابی را به مراتب شدیدتر کنند. سیستم عصبی و مغز عملکرد بسیار دقیقی دارند و ساعت های خواب و بیداری شما را به مرور زمان فرا می گیرند. هنگامی که ساعات خواب بهم می ریزد یا خارج از ساعات متعارف می خوابید و بیدار می شوید طبیعی است که چرخه ی خواب و بیداری شما دچار اختلال خواهد شد و با بی خوابی روبرو می شوید.برای اینکه این موضوع را بهتر متوجه شوید موارد زیر را در نظر بگیرید:
- در طول روز و عصر می خوابید و چرت های نیم روزی دارید. شاید این خواب های کوتاه در ظاهر مفید و دلچسب باشند ولی می توانند ریتم خواب شما را در طول شب برهم زنند و باعث شوند شب ها به سختی بخوابید.
- نشستن جلوی کامپیوتر در ساعات پایانی شب و کار کردن با آن قبل از خوابیدن باعث می شود که ذهن شما در شرایط هوشیاری کامل قرار بگیرد درست مانند زمانی که در طول روز مشغول به کار هستید. طبیعی است که در چنین وضعیتی چرخه ی بیداری شما تداوم خواهد داشت و چرخه ی خواب نمی تواند به درستی آغاز شود. نه تنها کار با کامپیوتر، به طور کلی انجام هر گونه کار فکری و جسمی در طول شب و ساعات قبل از خواب می تواند چنین شرایطی را ایجاد نماید.
- گاهی بعضی صبح ها می خوابید تا کسری خواب خود را به اصطلاح جبران کنید اما همین موضوع می تواند علت بی خوابی شما باشد و سیستم خواب شما را بهم بریزد.
- افرادی که شب ها تا دیروقت بیدار هستند و با موبایل و لبتاب خود وبگردی می کنند و صبح ها هم خیلی دیر بیدار می شوند بیشترین آسیب پذیری را در برابر بی خوابی دارند و علت بی خوابی آنها را باید در همین زمینه جستجو کرد. به عبارت دیگر این افراد از بدترین شکل بی خوابی رنج می برند. این افراد نه توانایی به موقع خوابیدن دارند و نه توانایی صبح زود بیدار شدن و اگر دقت کنید همیشه در طول روز بی حوصله و خسته به نظر می رسند.
- اگر کار شما به صورت شیفتی است که گاهی شب ها سرکار هستید و گاهی روزها باعث می شود که مغز شما به شدت گیج شود. چون گاهی روزها می خوابید و شب ها تا صبح بیدار هستید و گاهی هم در طول شب می خوابید. زمانی که برنامه ی خواب شما دائما بهم می ریزد مغز نمی تواند الگوی ثابت و منظمی برای خواب در نظر بگیرد.
- اتاق خواب یا محل خواب شما باید در دنج ترین و آرام ترین گوشه ی منزل باشد. مکانی کاملا تاریک و آرام که به خواب شما لطمه نزند. عواملی مانند روشنایی ، سر و صدای زیاد و محل خواب نامناسب می توانند به کاهش کیفیت خواب شما منجر شوند و بدون اینکه خودتان متوجه چیزی شوید به مرور زمان علت بی خوابی شما شوند.
تغذیه و علت بی خوابی
الگوهای تغذیه و نوع رژیم غذایی شما می توانند علت بی خوابی شما باشند. اگر شب ها خواب راحتی ندارید و همه ی زمینه ها و علت بی خوابی را مرور کرده اید و نتیجه ای نگرفته اید شاید در نوع تغذیه ی شما مشکلی وجود دارد که بر چرخه ی بیداری و خواب شما تاثیر منفی گذاشته است. نگاهی به برنامه ی غذایی روزانه و عادت های خود کنید و ببینید کدام یک از فاکتورهای زیر در آن وجود دارد؟
کافئین
مصرف نوشیدنی های کافئین دار پس از بیدار شدن می توانند صبح شما را با انرژی تر و با نشاط تر کنند و باعث شوند که شما در طول روز سرحال تر و هوشیارتر باشید ولی اگر همین نوشیدنی ها در طول شب تبدیل به یک عادت شوند و ادامه داشته باشند طبیعی است که به عنوان علت بی خوابی شناخته شوند. 1 الی 2 فنجان نوشیدنی کافئین دار در طول روز حد نرمالی است که هیچ اثری بر روی سیستم خواب شما نخواهد گذاشت طبیعی است افراط در نوشیدنی های کافئین دار به مرور می تواند چرخه ی خواب شما را بهم بریزد.
نیکوتین
سیگار، تنباکو و هر نوع محصول مشابه دیگری می تواند الگوی خواب شما را از حالت طبیعی و نرمال خارج کنند و بهم بریزند. نیکوتین یک ماده ی محرک است که می تواند عملکرد مغز شما را از تعادل خارج کند و به عنوان زمینه ساز و علت بی خوابی شناخته شده است.
در شرایط عادی و طبیعی مغز ما یک چرخه ی بیداری دارد و یک چرخه ی خواب. زمانی که یکی از این چرخه ها روشن است و کار خود را آغاز می کند چرخه ی دیگر در خاموشی به سر می برد.تعادل این چرخه ها از شاخص های اصلی برای ارزیابی سلامتی افراد است.
چربی ها
وعده های غذایی سنگین، استفاده از چربی های ناسالم، گوشت قرمز، تنقلات، فست فود ها ، دانه های چرب و هر نوع خوراکی چرب دیگری که وجود دارد می توانند به چرخه ی خواب شما لطمه بزنند. شب ها از غذاهای سبک و گیاهی استفاده کنید و هرگز در ساعات پایانی شب و نزدیک به خواب به سراغ وعده های غذایی سنگین نروید. اگر وعده ی غذایی شما چرب و سنگین است حداقل 4 ساعت قبل از خواب میل نمایید تا بدن شما برای آغاز چرخه ی خواب با مشکل مواجه نشود.
غذاهای تند و ادویه دار
شاید کمتر جایی خوانده باشید که غذاهای تند و ادویه دار می توانند علت بی خوابی باشند. ولی این واقعیت به اثبات رسیده است. غذاهای تند و ادویه دار می توانند بر روی معده و سیستم گوارشی افراد اثرات نامطلوبی از خود به جای بگذارند و زمینه ساز بی خوابی افراد شوند.
الکل
مصرف نوشیدنی های الکلی در میان بسیاری از افراد دنیا رایج و متداول است. بسیاری از افراد بر این باورند که نوشیدنی های الکلی آنها را آرام تر می کند و باعث می شود که در طول شب خواب راحت تری داشته باشند ولی واقعیت چیز دیگری را نشان می دهد. شاید با مصرف الکل در نگاه اول آرام به نظر برسید و حتی راحت بخوابید ولی الکل می تواند سیستم عصبی شما را به شدت تخریب کند به طوری که در طول شب ممکن است چندین بار بیدار شوید و خوابتان نبرد. پژوهشگران متوجه شده اند که مصرف نوشیدنی های الکلی از اصلی ترین علت بی خوابی افراد شناخته شده است و بیشترین زمینه ی ابتلا به اختلالات خواب و افسردگی به همین موضوع باز می گردد.
مغز و علت بی خوابی
گاهی بیان اینکه علت بی خوابی دقیقا به چه موضوعی مربوط می باشد سخت و پیچیده است ولی بررسی برخی از موارد بی خوابی نشان داده است که سیستم انتقال دهنده ها و گیرنده های عصبی مغز که می توانند چرخه ی خواب و بیداری شما را تنظیم کنند گاهی دچار اختلال می شوند و در نتیجه نمی توانند به درستی کار خود را انجام دهند. در چنین شرایطی واکنش های شیمیایی مغز و متعاقب آن سیستم عصبی بهم می ریزد و همین امر می تواند علت بی خوابی فرد باشد. تشخیص این مسأله بسیار پیچیده و سخت است و به ماه ها بررسی و تحقیق نیاز دارد تا با رد سایر عوامل احتمالی بتواند وجود آن را اثبات کرد. البته با داروها می توان تا حد زیادی چنین مواردی را کنترل کرد و به چرخه ی خواب بهتر این افراد کمک نمود.
من که بی خوابی و درک نمیکنم! بگین چرا هی میخوابیم!!!