بیماری راشیتیسم یا نرمی استخوان چیست؟ {روشهای درمان آن}

راشیتیسم (Rickets) تضعیف و نرمی استخوان در کودکان است که عامل آن کمبود ویتامین D به مدت طولانی است. همچنین در مواردی نادر این بیماری از وراثت نشات می گیرد. ویتامین دی به جذب کلسیم و فسفر از غذا کمک می کند در نتیجه اگر بدن دچار کمبود ویتامین دی شود قادر به جذب این مواد مغذی نبوده و احتمال راشیتیسم و یا نرمی استخوان وجود دارد. افزودن ویتامین D یا کلسیم به رژیم غذایی در پیشگیری از بیماری های مربوط به مشکلات استخوانی از جمله راشیتیسم موثر است. اما اگر این عارضه ناشی از سایر مشکلات پزشکی باشد، نیاز به درمان و مصرف سایر داروها دارد. در این مقاله از بیچشک با ما همراه باشید تا بیشتر با نرمی استخوان یا راشیتیسم آشنا شوید.

راشیتیسم چیست؟

راشیتیسم عارضه ای است که باعث نرمی و ضعف استخوان ها در کودکان می شود و منجر به تغییر شکل استخوان و مشکلات رشد می شود. این بیماری زمانی رخ می دهد که کمبود مواد مغذی ضروری، در درجه اول ویتامین D، کلسیم یا فسفات، که برای رشد استخوان های سالم ضروری هستند، وجود داشته باشد. بدون مقدار کافی از این مواد مغذی، استخوان ها شکننده و مستعد تغییر شکل می شوند.

علائم راشیتیسم یا نرمی استخوان

علائم نرمی استخوان به طور کلی شامل تغییر شکل استخوان و اختلال در رشد است. اما این بیماری می تواند منجر به علائم دیگری شود، برخی از علائم راشیتیسم عبارتند از:

• تاخیر در رشد
• تاخیر در فراگرفتن مهارت‌های حرکتی
• درد در ستون فقرات، لگن و پاها
• ضعف عضلانی

از آنجا که راشیتیسم زمینه رشد بافت در انتهای استخوان‌های کودک را فراهم می‌کند، می‌تواند باعث تغییر شکل اسکلت بدن شود و مشکلاتی از این دست را فراهم کند:

• خمیده شدن زانو
• ضخیم شدن مچ دست و مچ پا (قوزک پا)
• برآمدگی جناغ سینه

اگر کودک شما دچار علائم ذکر شده از جمله درد استخوان، ضعف عضلانی و یا دگرگون اسکلتی است با پزشک خود صحبت کنید.

مطالعه بیشتر : سندروم پای بی قرار

علت راشیتیسم

مهمترین علت بروز این بیماری کمبود ویتامین D در بدن است که در نتیجه آن کلسیم و فسفر کافی جذب استخوان‌ها نشده و نرمی و پوکی آنها را به دنبال دارد. راشیتیسم ناشی از دو مشکل اساسی است که در ادامه آنها را بررسی می کنیم.

کمبود ویتامین D

كودكانی كه ویتامین D را از این دو منبع زیر به میزان كافی دریافت نمیكنند می‌توانند دچار كمبود این ویتامین شوند:

• نور خورشید: پوست کودک با قرار گرفتن در معرض نور خورشید ویتامین D را جذب می‌کند. کودکانی که در کشورهای توسعه یافته زندگی می‌کنند، زمان کمتری را در خارج از منزل و زیر نور آفتاب صرف می‌کنند. آنها همچنین بیشتر از کرم ضدآفتاب استفاده می‌کنند در نتیجه اشعه‌های خورشیدی که موجب تولید ویتامین D در پوست می‌شود را بی اثر می‌کنند.
• رژیم غذایی: روغن ماهی، زرده تخم مرغ و ماهی‌های چرب مانند ماهی قزل آلا حاوی ویتامین D هستند. همچنین ویتامین D به بعضی از غذاها و نوشیدنی‌ها مانند شیر، غلات و بعضی از میوه‌ها اضافه شده است. بچه هایی که کمتر از این خوراکی استفاده می کنند، شانس بیشتری برای ابتلا به بیماری راشیتیسم دارند.

مشکلات جذب

بعضی از کودکان همزمان با تولد دچار مشکلاتی می‌شوند که جذب ویتامین D در بدن را با مشکل مواجه می‌کند، بعضی از این بیماری‌ها عبارتند از:

• بیماری سلیاک
• بیماری روده التهابی
• فیبروز کیستیک
• مشکلات کلیوی

قرار گرفتن در معرض نور خورشید، بهترین منبع برای دریافت ویتامین D و پیشگیری از راشیتیسم است.

عوامل خطر راشیتیسم

عواملي كه مي توانند خطر ابتلا به راشیتیسم كودك را افزايش دهند، عبارتند از:

• پوست تیره: پوست تیره دارای مقادیر بیشتری از رنگدانه ملانین است که موجب کاهش توانایی پوست در تولید ویتامین D از نور خورشید می‌شود.
• کمبود ویتامین D مادر در دوران بارداری: نوزاد متولد شده از مادری که دچار کمبود ویتامین D  است، می‌تواند با نشانه‌های راشیتیسم زاده شده و یا چند ماه پس از تولد دچار نشانه‌های این بیماری شود.
• جغرافیایی محل زندگی: کودکاني كه در نقاط جغرافيايي با آفتاب كمتري زندگی می‌کنند، بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به نرمی استخوان قرار دارند.
• زایمان زودرس: نوزادانی که پیش از رسیدن به هفته 37 بارداری به دنیا آمده اند، دارای سطوح پایین تری از ویتامین D هستند، زیرا زمان کمتری برای دریافت ویتامین از مادرانشان در رحم داشته اند.
• مصرف داروها: مصرف انواع خاصی از داروهای ضد تشنج و داروهای ضد ویروسی که برای درمان عفونت‌های HIV مورد استفاده قرار می‌گیرند، توانایی بدن در جذب ویتامین D را کاهش می‌دهند.

همچنین تغذیه با شیر مادر تاثیری در جبران کمبود ویتامین D برای جلوگیری از نرمی استخوان ندارد و نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند نیز باید قطره‌های ویتامین D را دریافت کنند.

عوارض جانبی

درمان نشدن راشیتیسم یا نرمی استخوان می‌تواند عوارضی از این جمله را به دنبال داشته باشد:

• توقف در رشد
• ستون فقرات غیر طبیعی
• تغییر شکل استخوان
• مشکلات دندانی
• تشنج
• تغییر شکل پا

پیشگیری از نرمی استخوان

قرار گرفتن در معرض نور خورشید، بهترین منبع برای دریافت ویتامین D و پیشگیری از راشیتیسم است. برای این منظور لازم است 10 تا 15 دقیقه در روز در معرض آفتاب قرار گیرید.  با این حال، افرادی که پوست تیره دارند، یا در نواحی کم آفتاب زندگی می‌کنند، نمی‌توانند میزان کافی ویتامین دی را دریافت کنند. علاوه بر این، نگرانی‌های مربوط به سرطان پوست، در نوزادان و کودکان خردسال موجب شده این گروه کمتر در معرض آفتاب قرار گیرند و یا همیشه از کرم‌های ضد آفتاب و محافظ استفاده کنند. برای جلوگیری از راشیتیسم، می توان تغذیه کودک را بهبود بخشید برای این منظور لازم است کودک از غذاهای حاوی ویتامین دی مانند ماهی‌های چرب، روغن ماهی و زرده تخم مرغ، و یا خوراکی‌های غنی شده با ویتامین D استفاده نماید. همچنین مادران باردار باید با پزشک خود در مورد مصرف مکمل‌های ویتامین D مشورت کنند. تمام نوزادان به 400UI ویتامین D در روز نیاز دارند. از آنجا که شیر مادر حاوی مقادیر کمی ویتامین D است، نوزادانی که منحصراً با شیر مادر تغذیه می‌شوند، باید مکمل ویتامین D را دریافت کنند. البته این موضوع در نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند، نیز صادق است.

تشخیص راشیتیسم

برای تشخیص بیماری پزشک در مرحله اولیه استخوان‌های‌های کودک را مورد بررسی قرار می‌دهد و معاینه می‌کند، سپس با انجام برخی روش‌ها احتمال ابتلا به راشیتیسم را بررسی می‌کند:

• جمجمه: بچه‌هایی که نرمی استخوان دارند، اغلب در استخوان ناحیه جمجمه دچار نرمی می‌شوند و ممکن است در بسته شدن نقاط نرم استخوان جمجمه دچار تاخیر شوند.
• پاها: کودکان نوپا سالم به مقدار کم دچار پرانتزی شدن پا می‌شوند، اما این مشکل در کودکان دچار راشیتیسم به شدت قابل توجه است.
• قفسه سینه: بعضی از کودکان مبتلا به نرمی استخوان در ناحیه قفسه سینه خود دچار اختلالاتی می‌شوند، در واقع این بیماری موجب می‌شود، قفسه سینه مسطح شده و یا به بیرون رانده شود.
• مچ دست و مچ پا: کودکان مبتلا به نرمی استخوان اغلب دچار افزایش ضخامت و حجم مچ دست و مچ پا می‌شوند.

دریافت عکس به وسیله اشعه X از استخوان‌های آسیب دیده میتواند تغییر شکل استخوان را به خوبی نمایان کند. همچنین آزمایش‌ها خون و ادرار می‌توانند تشخیص راشیتیسم را تایید کنند.

درمان راشیتیسم یا نرمی استخوان

اکثر موارد نرمی استخوان را می توان با مصرف ویتامین D و مکمل‌های کلسیم درمان کرد. اما لازم است مصرف این ویتامین مطابق با دستورالعمل پزشک باشد زیرا مصرف بیش از حد ویتامین D مضر است. در طی مراحل بهبودی پزشک وضعیت کودک را با عکس برداری و آزمایش خون کنترل می‌کند. همچنین اگر نرمی استخوان ناشی از یک اختلال ارثی نادر باشد که به علت کمبود فسفر ایجاد می‌شود، پزشک مکمل‌ها و داروها مناسب را تجویز می‌کند. در موارد شدید راشیتیسم، که ناهنجاری های استخوانی مشکلات قابل توجهی ایجاد کرده است، ممکن است به جراحی برای اصلاح ناهنجاری ها یا شکستگی های استخوان نیاز باشد.

برای درمان نرمی استخوان چی بخوریم؟ برای درمان نرمی استخوان افزایش مصرف غذاهای غنی از ویتامین D (مانند ماهی های چرب، شیر غنی شده و تخم مرغ) و غذاهای سرشار از کلسیم (مانند محصولات لبنی، سبزیجات برگ دار و غلات غنی شده) می تواند به بهبود و درمان بیماری کمک کند.

به نقل قول از clevelandclinic:

most cases of rickets (especially nutritional rickets) are curable when caught early. In most cases, changes to diet, added vitamin supplements and more sunlight exposure are enough to cure this disease.

ترجمه: اکثر موارد راشیتیسم (به ویژه راشیتیسم تغذیه ای) در صورت تشخیص زودهنگام قابل درمان هستند. در بیشتر موارد، تغییر در رژیم غذایی، اضافه کردن مکمل های ویتامینی و قرار گرفتن بیشتر در معرض نور خورشید برای درمان این بیماری کافی است.

منبع: https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22459-rickets

آمادگی برای ملاقات با پزشک

شروع درمان نرمی استخوان احتمالاً از مراجعه به پزشک عمومی یا متخصص اطفال است، در مرحله بعد بسته به علت و علائم کودک ممکن است، به متخصص دیگر ارجاع داده شوید. در این قسمت به بررسی اطلاعاتی در رابطه با آمادگی برای قرار ملاقات با پزشک می‌پردازیم:

آنچه شما باید انجام دهید:

قبل از قرار ملاقات با پزشک، به نکات زیر توجه داشته باشید:

• علائم کودک: نشانه‌ها و علائم کودک را به یاد داشته باشید.
• اطلاعات شخصی کلیدی: این اطلاعات شامل داروها و مکمل‌هایی است که فرزندتان مصرف می‌کند. همچنین لازم است سابقه خانوادگی ابتلا به راشیتیسم را در نزدیکان خود بررسی نمایید.
• اطلاعاتی درباره رژیم غذایی فرزندتان: اطلاع در مورد غذا و نوشیدنی‌هایی که کودک معمولاً مصرف می‌کند.

پزشک چه انتظاراتی از شما دارد؟

پزشک نیاز به پاسخ سوالات زیر دارد:

• کودک چه مقدار از زمان خود را در خارج از منزل سپری می‌کند؟
• آیا فرزند شما همیشه کرم ضد آفتاب مصرف می‌کند؟
• در چه سنی کودک شما شروع به راه رفتن کرد؟
• آیا فرزند شما دچار پوسیدگی دندان است؟

سوالات متداول در مورد نرمی استخوان