فتق چیست؟ (از درمان خانگی تا جراحی) + علائم در زنان و مردان

فتق یک مشکل رایج است که در اثر ضعف و فشار عضلانی به وجود می آید و معمولا باعث ایجاد برآمدگی موضعی در شکم یا کشاله ران می شود. این برآمدگی موضعی است و ممکن است گاهی ناپدید شود برای مثال زمانی که دراز می کشید یا اینکه عواملی مانند سرفه باعث ظاهر شدن آن شوند. فتق ممکن است با درمان های خانگی و دارویی برطرف شود اما در موارد شدیدتر به جراحی نیاز است. در این مقاله از بیچشک با ما همراه باشید تا بیشتر با فتق و انواع آن آشنا شوید.

فتق چیست؟

فتق زمانی اتفاق می افتد که یک عضو داخلی بدن در درون بافت یا عضله ای که در آن قرار دارد از طریق یک سوراخ یا ضعف برآمده می شود و شروع به فشار وارد کردن می کند. در اغلب موارد فتق در شکم، بین قفسه سینه و باسن ایجاد می شود اما ممکن است در کشاله ران نیز ظاهر شود. احتمال وقوع فتق با بالاتر رفتن سن افزایش می یابد. در بیشتر موارد فتق خود به خود از بین نمی رود و نیاز به درمان دارد.

علل ایجاد فتق 

فتق بر اثر ترکیبی از ضعف و فشار عضلانی به وجود می آید. با توجه به دلیل ایجاد آن، ممکن است با سرعت یا در طول زمان طولانی به وجود آید. برخی از شایع ترین علل به وجود آمدن انواع فتق شامل : 

• بالا رفتن سن
• آسیب های ناشی از جراحی
• آسیب های ناشی از جراحت
• ورزش کردن شدید
• بلند کردن مداوم اجسام سنگین
• بارداری به ویژه در بارداری های چند قلو
• یبوست
• اضافه وزن

البته باید توجه داشت که انواع متفاوتی از فتق وجود دارد و بسته به نوع آن این عوامل می توانند متغیر باشند.

انواع فتق 

فتق انواع متفاوتی دارد که برخی از شایع ترین انواع آن شامل فتق کشاله ران، فتق نافی و فتق هیاتال می باشد که در زیر به بررسی آنها خواهیم پرداخت.

فتق اینگوینال (فتق کشاله ران)

فتق کشاله ران شایع ترین نوع فتق به شمار می رود. این نوع از فتق در بین مردان رایج تر است. فتق اینگوینال زمانی رخ می دهد که روده از طریق یک نقطه ضعیف یا پارگی به کشاله ران نفوذ می کند. فتق کشاله ران به دو نوع مستقیم و غیر مستقیم تقسیم می شود. در نوع مستقیم، روده وارد کانال اینگوینال نمی شود و مستقیما از دیواره روده عبور می کند و وارد کشاله ران می شود. در نوع غیر مستقیم که بیشتر رایج است روده ابتدا وارد کانال اینگوینال می شود و سپس به کشاله ران نفوذ می کند.

کانال اینگوینال در مردان، ناحیه ای است که بند بیضه ای را از شکم به کیسه بیضه متصل می کند و در زنان این کانال حاوی یک رباط است که باعث میشود رحم در جای خود نگه داشته شود. برخی از علائم فتق کشاله ران شامل : 

• برآمدگی در دو طرف ناحیه شرمگاهی
• احساس سوزش و درد در برآمدگی
• احساس درد در کشاله ران 
• احساس درد و توردم در اطراف بیضه ها
• احساس ضعف در کشاله ران

فتق نافی

فتق نافی اغلب نوزادان را تحت تاثیر قرار می دهد. این فتق زمانی بروز پیدا می کند که قسمتی از روده از سوراخی در دیواره شکم نزدیک به ناف عبور کند. بزرگسالان نیز در نتیجه فشار مکرر بر روی شکم ممکن است به این فتق مبتلا شوند. برخی از علائم فتق نافی شامل احساس سوزش سر دل (معمولا بعد از غذا خوردن)، بوی بد دهان، احساس نفخ و مشکل در بلع می باشد.

احتمال وقوع فتق نافی در زنان بیشتر از مردان است به ویژه در مواردی که اضافه وزن، بارداری و بیماری آسیت در آنها وجود دارد.

فتق هیاتال

از هر 5 نفر 1 نفر به فتق هیاتال مبتلا می شود. این نوع از فتق در بین افراد مسن و باردار شایع تر است. این فتق زمانی به وجود می آید که دهانه دیافراگم باز می شود و معده از طریق این سوراخ به قفسه سینه فشار وارد می کند. در اغلب موارد این نوع از فتق منجر به ریفلاکس معده می شود و محتویات معده به مری نشت می کند و باعث می شود دچار سوزش سر دل شوید. در این نوع از فتق توده ای به وجود نمی آید.

علائم فتق در مردان و زنان

هم مردان و هم زنان می توانند دچار فتق شوند، اگرچه ممکن است فتق در نواحی مختلف بدن زنان و مردان رخ دهد. علائم فتق بسته به نوع و محل آن ممکن است متفاوت باشد، برخی از علائم فتق برای زنان و مردان شامل:

• برآمدگی برای مردان بیشتر در ناحیه کشاله ران و اطراف ران و برای زنان بیشتر در ناحیه ران و ناف
• درد یا احساس سنگینی در ناحیه آسیب دیده، به ویژه هنگام بلند کردن، خم شدن، یا انجام فعالیت های سنگین
• تشدید درد و بزرگ شدن برآمدگی حین سرفه کردن یا زور زدن
• احساس ضعف، فشار یا پری در محل فتق

فتق در کودکان

شایع ترین نوع فتق در بین کودکان فتق ناف است و بین 10 تا 25 درصد از نوزادان با این فتق متولد می شوند. این نوع از فتق در نوزادانی که پیش از موعد به دنیا می آیند یا اینکه کم وزن هستند بیشتر رایج است.

فتق نافی در کودکان زمانی رخ می دهد که ماهیچه های اطراف بند ناف به خوبی بسته نمی شوند و باعث می شوند قسمتی از روده از این سوراخ ها بیرون بزند. فتق ناف کودکان در اغلب موارد بدون درد است اما اگر کودک علائمی مانند استفراغ را نشان دهد باید هرچه سریعتر به پزشک مراجعه کرد. این فتق در اغلب موارد تا 2 سالگی از بین می رود اما اگر تا 5 سالگی باقی بماند به احتمال زیاد برای درمان آن به جراحی نیاز است.

فتق در بارداری

بروز فتق در دوران بارداری رایج است زیرا معمولا فتق در اثر فشار بر شکم به وجود می آید و رشد کودک در رحم مادر باعث افزایش فشار وارد بر شکم می شود. در اغلب موارد تا پس از زایمان برای درمان فتق صبر می کنند. ممکن است با بارداری بعدی فتق درمان شده دوباره برگردد. انجام سزارین نیز یکی از عواملی است که می تواند احتمال بروز فتق را افزایش دهد.

عوارض فتق

سوالی که برای بسیاری از افراد در رابطه با فتق پیش می آید این است که اگر فتق را عمل نکنیم چه می شود؟. در جواب این سوال باید گفت اگر فتق درمان نشود می تواند باعث به وجود آمدن عوارض بسیار جدی شود. برخی از عوارض فنق عبارتند از:

• رشد فتق و ایجاد درد و تورم در نواحی اطراف آن
• قطع شدن جریان خون به قسمتی از روده یا بافت محبوس شده
• گیر کردن فتق که منجر به انسداد روده می شود

برخی از عوارض بالا می توانند تهدید کننده زندگی باشند و در صورت تجربه تغییر رنگ باد فتق به قرمز یا بنفش، عدم توانایی در دفع گاز یا اجابت مزاج، شدیدتر شدن ناگهانی درد، تب، حالت تهوع و استفراغ بهتر است سریع به پزشک مراجعه کنید.

به نقل قول از clevelandclinic:

A hernia becomes serious when it gets stuck in the hole that it’s pushed through and can’t go back in. This can become painful, and in severe cases the tissue can become cut off from blood supply, causing necrosis (tissue death).

ترجمه: فتق زمانی جدی می شود که در سوراخی که از آن رانده می شود گیر کند و نتواند به آن بازگردد. این می تواند دردناک شود و در موارد شدید ممکن است جریان خون به بافت قطع شود و باعث نکروز (مرگ بافت) شود.

منبع: https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15757-hernia

چگونه بفهمیم باد فتق داریم؟ (تشخیص فتق)

در اغلب موارد یک معاینه فیزیکی ساده برای تشخیص باد فتق کافی است. در برخی از موارد نیز پزشک ممکن است برای تایید تشخیص خود از آزمایش های زیر استفاده کند:

• سونوگرافی
• سی تی اسکن
• ام آر آی
• اکس ری

در موارد نادر اگر فتق داخلی باشد یا تشخیص آن سخت باشد پزشک برای تشخیص آن ممکن است از آندوسکوپی استفاده کند.

درمان فتق

روش هایی که برای درمان فتق استفاده می شوند با توجه به شدت و نوع آن می تواند متفاوت باشد. در برخی از موارد با استفاده از روش های خانگی و تغییر در سبک زندگی می توان به درمان فتق کمک کرد اما در موارد شدید برای درمان فتق به جراحی نیاز است. در زیر به بررسی انواع روش های درمان فتق می پردازیم.

درمان خانگی فتق

روش های درمان خانگی نمی توانند فتق را کاملا درمان کنند اما می توانند به کاهش علائم آن کمک کنند. برخی از کارهایی که برای بهبود فتق در خانه می توان انجام داد شامل : 

• جلوگیری از یبوست: یکی از عوامل موثر در به وجود آمدن فتق وارد شدن فشار به شکم است در نتیجه با درمان یبوست می توانید به کاهش علائم فتق کمک کنید. برای انجام این کار مقدار فیبر را در رژیم غذایی خود افزایش دهید.
• حفظ وزن سالم: اضافه وزن و چاقی خطر ابتلا به فتق را افزایش می دهد. در نتیجه اگر دچار اضافه وزن هستید با مشورت یک پزشک اقدام به کاهش وزن کنید.
• تنظیم رژیم غذایی: با توجه به نوع فتق از خوردن غذاهایی که باعث تحریک بیشتر فتق می شود خودداری کنید برای مثال فتق هیاتال باعث بروز ریفلاکس معده می شود در نتیجه از خوردن غذاهایی که معده را تحریک میکنند باید پرهیز کرد.

ورزش برای درمان فتق

ورزش می تواند برای درمان فتق مفید واقع شود اما باید در انتخاب نوع ورزش عاقلانه تصمیم گرفت زیرا انجام ورزش هایی مانند وزنه برداری باعث می شود به شکم فشار بیشتری وارد شود و در نتیجه برآمدگی ناشی از فتق بیشتر شود. شواهد نشان می دهند پیاده روی، شنا، دویدن، دوچرخه سواری و یوگا به بهبود فتق کمک می کنند. بهتر است قبل از انجام هر یک از این فعالیت ها با یک متخصص مشورت شود تا بهترین ورزش انتخاب شود و شیوه انجام درست آن به شما آموزش داده شود.

درمان فتق در طب سنتی و گیاهی

علاوه بر تغییر شیوه زندگی، برخی گیاهان می توانند علائم فتق را تسکین دهند. برخی از روشهای درمان فتق بدون جراحی در طب سنتی عبارتند از:

• ریشه ختمی
• نارون لغزنده
• چای بابونه
• سرکه سیب
• جوش شیرین
• آلوئه ورا
• شیرین بیان
• زنجبیل

عمل فتق

معمولا در فتق های کوچک و خفیف پزشک توصیه می کند که جراحی انجام نشود مگر اینکه فتق شروع به بدتر شدن کند. اگرچه انواع  جراحی با توجه  به شرایط فردی از جمله محل فتق می تواند متفاوت باشد، دو نوع جراحی اصلی برای درمان فتق وجود دارد:

• جراحی باز یا ترمیم: این جراحی بسیار معمول و رایج است. در این روش جراح با انجام یک برش پوست را باز می کند و فتق را با فشار به جای خود برمی گرداند و سپس قسمتی که فتق از آن عبور کرده است را بخیه می زند.  
• جراحی لاپاروسکوپی:  در این جراحی شکم با یک گاز بی ضرر باد می شود و چند برش کوچک در نزدیکی فتق ایجاد می شود. سپس لاپاراسکوپ وارد بدن می شود و جراحی انجام می شود. معمولاً با جراحی لاپاراسکوپی بهبود سریعتر انجام می شود و فرد یک هفته زودتر از جراحی باز به روال عادی زندگی بر می گردد. 

عوارض بعد از عمل فتق شامل عفونت، درد، لخته شدن خون و مشکل در ادرار کردن می باشد اما احتمال بروز این عوارض بسیار پایین می باشد.

سوالات متداول در مورد فتق