علت پرولاپس یا افتادگی واژن، علائم و بهترین روشهای درمان
پرولاپس واژن هنگامی اتفاق می افتد که ماهیچه هایی که از اندام های زنان در لگن حمایت می کنند، ضعیف شوند. این تضعیف باعث می شود رحم، مجرای ادرار ، مثانه یا روده بزرگ به داخل واژن فرو رود. اگر عضلات کف لگن بیش از اندازه ضعیف شوند، این اندام ها می توانند از مهبل خارج شوند. علائم ناشی از پرولاپس واژن معمولاً بر عملکرد جنسی و همچنین عملکردهای بدنی مانند ادرار و دفع مدفوع تأثیر می گذارد. پس باید هرچه سریع تر برای درمان آنها اقدام کنید.
انواع افتادگی واژن
- پرولاپس یا افتادگی مثانه (سیستوسل یا پیشابراه) : این مشکل هنگامی رخ میدهد که دیواره جلوی مهبل از بین برود. در نتیجه، مثانه ممکن است در مهبل فرو رود. هنگامی که این وضعیت رخ دهد، مجرای ادرار نیز به طور معمول دچار افتادگی شده و پرولاپس مجرای ادرار نیز رخ می دهد. هنگامی که هم مثانه و هم مجرای ادرار پرولاپس می شوند، این بیماری به عنوان یک سیستروتروسکل شناخته می شود. بی اختیاری ادراری (نشت ادرار در هنگام سرفه، عطسه، ورزش و غیره) از علائم شایع این بیماری است.
- پرولاپس یا افتادگی راست روده (رکتوسل) : این نوع پرولاپس واژن شامل پرولاپس دیواره پشتی مهبل است. هنگامی که این دیواره ضعیف می شود، دیواره رکتوم به دیواره واژن فشار می آورد و برآمدگی ایجاد می کند. این برآمدگی ممکن است هنگام حرکات روده قابل توجه باشد.
- پرولاپس یا افتادگی روده کوچک (انتروسل): ضعیف شدن قسمتهای بالای واژن می تواند باعث این نوع پرولاپس واژن شود. این حالت در درجه اول به دنبال یک هیسترکتومی رخ می دهد. انتروسل وقتی ایجاد می شود که دیواره های جلوی و پشت واژن به روده ها اجازه دهد تا بر روی واژن فشار بیاورند.
- پرولاپس یا افتادگی رحم : این بیماری شامل تضعیف گروهی از رباط ها به نام رباط های رحمی در بالای مهبل است. که باعث افتادگی رحم می شود. مراحل پرولاپس رحم عبارتند از:
پرولاپس درجه اول: رحم به قسمت تحتانی واژن فرو می رود.
پرولاپس درجه دوم: رحم به سطح دهانه واژن می رسد.
پرولاپس درجه سوم: دهانه رحم که در قسمت انتهایی رحم قرار دارد، به دهانه واژن رسیده و از بدن بیرون زده است. به این حالت پرولاپس کامل نیز گفته می شود.
پرولاپس درجه چهارم: تمام رحم بیرون از واژن بیرون می زند. به این حالت پرولاپس کامل نیز گفته می شود.
- پرولاپس طاق واژینال: این نوع پرولاپس ممکن است پس از هیسترکتومی (برداشتن جراحی رحم) رخ دهد. از آنجا که رباط های اطراف رحم وظیفه پشتیبانی از مهبل را دارند پس از برداشت رحم، این پشتیبانی از بین می رود. در پرولاپس طاق واژن، قسمت بالای واژن به تدریج به سمت دهانه واژن فرو می رود. این ممکن است باعث تضعیف دیواره های مهبل (واژن) شود. سرانجام، ممکن است قسمت بالای واژن از طریق دهانه واژن خارج شده و حتی از بدن بیرون زده شود. پرولاپس طاق واژن غالباً با آنتروسل همراه است.
علائم افتادگی واژن
اغلب زنان دچار افتادگی واژن علائمی ندارند. با این حال امکان بروز علائم در برخی از زنان وجود دارد. این علائم به نوع افتادگی واژن نیز بستگی دارد. علائم عمومی این بیماری شامل موارد زیر است:
- احساس پر بودن مهبل
- حس توده ای در ورودی واژن
- احساس سنگینی یا فشار در لگن
- احساسی مثل “نشستن روی توپ”
- درد در ناحیه کمر که هنگام خوابیدن بهتر می شود.
- نیاز مکرر به ادرار بیشتر از حد معمول
- اختلال در تخلیه روده یا مثانه
- عفونت های مکرر مثانه
- خونریزی غیر طبیعی از مهبل (به خصوص خونریزی بعد از بائسگی)
- خروج غیر ارادی ادرار هنگام سرفه، عطسه، خندیدن، رابطه جنسی یا ورزش
- درد هنگام رابطه جنسی
علائم اختصاصی برای انواع خاصی از پرولاپس واژن شامل موارد زیر است:
- مشکل در تخلیه روده: این ممکن است نشان دهنده یک انتروسل، پرولاپس طاق واژینال یا رکتوسل باشد. برخی از بیماران برای رفع مشکل تخلیه روده، انگشتان خود را روی دیواره پشت واژن قرار میدهند تا به تخلیه کامل روده کمک کنند. به این حالت پاشش گفته می شود.
- مشکل در تخلیه مثانه: این ممکن است یک مشکل ثانویه ناشی از سیستوسل، افتادگی مجرای ادراری، انتروسل، افتادگی واژینال یا رحم به مدت طولانی باشد.
- یبوست: این شایعترین علامت یک رکتوسل است.
- بی اختیاری ادراری: این یک علامت شایع، اغلب همراه با ابتلا به سیستوسل دیده می شود.
- دردی که با ایستادن طولانی مدت افزایش می یابد: این ممکن است نشان دهنده انتروسل، افتادگی واژینال یا رحم باشد.
- برآمدگی بافت در دیواره پشت واژن: این یک علامت شایع رکتوسل است.
- بیرون زدگی بافت در دیواره جلوی مهبل (واژن): این علامت شایع سیستوسل یا افتادگی مجرای ادراری است.
- گسترش واژن: این یک یافته فیزیکی است که غالباً در ترکیب با افتادگی بالای واژن مشاهده می شود.
علت افتادگی واژن
عضله ای، به نام عضله کف لگن، از اندام های لگن پشتیبانی می کند. در صورتی که این عضله به هر دلیلی آسیب ببیند، افتادگی واژن اتفاق می افتد. علل پرولاپس واژن شامل موارد زیر است:
- زایمان طبیعی و سخت : زایمان به بافت ها، عضلات و رباط ها در داخل واژن و اطراف آن آسیب می رساند. به خصوص اگر وزن نوزاد زیاد باشد. زایمان می تواند این عضلات را کشیده و تضعیف کند، و یک عامل خطرناک در ارتباط با سیستوسل ها شناخته می شود که در آن مثانه به داخل مهبل می رود. در برخی موارد مجرای ادرار جابجا شده و دچار افتادگی می شود.
- یائسگی: استروژن هورمونی است که به تقویت عضلات و بافتهای حمایت کننده لگن کمک می کند. پس از یائسگی، سطح استروژن کاهش می یابد در نتیجه بافت های پشتیبانی ضعیف میشوند.
- هیسترکتومی: رحم بخش مهمی از ساختار پشتیبانی در بالای مهبل است. هیسترکتومی شامل برداشتن رحم است. بدون رحم، قسمت بالای واژن ممکن است به تدریج به سمت واژن بیفتد.
- سرفه مداوم ناشی از بیماری مزمن ریه
- فشار به لگن ناشی از اضافه وزن
- یبوست مزمن
- بلند کردن اجسام سنگین
زنان در معرض خطر
عوامل زیر می تواند خطر ابتلا به افتادگی واژن را افزایش دهند:
- زایمان طبیعی یا واژینال
- قرار گرفتن در دوران یائسگی
- استعمال سیگار
- اضافه وزن
- سرفه زیاد
- سابقه خانوادگی ابتلا به پرولاپس
- فیبروم رحم
- جابه جایی اشیاء سنگین
- اختلال در عملکرد اعصاب و بافت ها
- ناهنجاری های بافت همبند
- فعالیت بدنی شدید
- سابقه جراحی لگن
عوارض احتمالی
عوارض پرولاپس واژن بستگی به نوع اندام هایی درگیر در بیماری دارد، و می توانند شامل موارد زیر باشند:
- زخمهای داخل واژن
- افزایش خطر عفونت ادراری
- اختلال در ادرار کردن یا حرکات روده
- اختلال در رابطه جنسی
اگر علائم پرولاپس واژن مثل احساس پر بودن یا برآمدگی در واژن را دارید، برای معاینه به متخصص زنان مراجعه کنید. این وضعیت خطرناک نیست، اما می تواند بر کیفیت زندگی شما تأثیر منفی بگذارد.
تشخیص فتق واژن
پرولاپس واژن معمولاً با معاینه لگن تشخیص داده می شود. در طول معاینه، قدرت عضلات پشتیبانی کننده اندازه گیری می شود. به طور مثل ممکن است از بیماری خواسته شود، مثل زمانی که از خروج ادرار جلوگیری می کند؛ به عضلات خود فشار وارد کند. این آزمایش قدرت عضلات پشتیبانی کننده از واژن، رحم و سایر اندام های لگن را بررسی می کند.
اگر بیمار با ادرار کردن مشکلی داشته باشد، ممکن است تست هایی برای بررسی عملکرد مثانه توصیه شود. سیستومتروگرام یکی از تست هایی که به منظور اندازه گیری فشار داخل مثانه به کار می رود. این آزمایش معمولاً هنگامی انجام می شود، که مثانه پر باشد و برای انجام آن یک لوله باریک با سوند از پیشابراه وارد مثانه می کنند.
برای تشخیص دقیق تر ممکن است پزشک انجام چندین آزمایش تصویربرداری را نیز توصیه نماید.
- سونوگرافی لگن : در این روش از امواج صوتی برای بررسی مثانه و اندامهای دیگر استفاده می شود.
- MRI کف لگن : در این آزمایش از آهنربایی قوی و امواج رادیویی برای تصویربرداری از اندامهای لگن بهره می برند.
- سی تی اسکن شکم و لگن : در این آزمایش از اشعه ایکس برای تصویربرداری از اندام لگن استفاده می شود.
اگر روشهای دیگر نتوانند به درمان بیماری کمک کنند، انجام جراحی ضرورت می یابد. جراحی به منظور برگشت اندام ها به جای اصلی خود انجام می شود.
درمان افتادگی واژن
بیشتر پرولاپس های واژن به تدریج با گذشت زمان بدتر می شوند و فقط با جراحی می توان آن را به طور کامل اصلاح کرد. اما نوع درمانی که برای بیمار مناسب است، بستگی به عواملی از جمله علت و شدت پرولاپس، فعالیت زن از نظر جنسی، سن و وضعیت پزشکی بیمار و تمایل او برای فرزندآوری در آینده دارد.گزینه های غیر جراحی برای زنانی که از نظر جنسی فعال نیستند، مناسب تر است، همچنین بیمارانی که به دلایل پزشکی نمی توانند تحت عمل جراحی قرار گیرند، یا علائم کمی دارند و یا هیچ علائمی در ارتباط با این بیماری ندارند. از این روش ها استفاده می کنند. در مقابل جراحی گزینه درمانی مناسبی برای خانمهای است که از نظر جنسی فعال هستند. برخی از گزینه های درمان افتادگی واژن به این شرح است:
اصلاح فعالیت ها
پرولاپس واژینال که علائم جزئی داشته و یا فاقد علائم است، پزشک ممکن است اصلاح فعالیت مانند اجتناب از بلند کردن سنگین یا وارد کردن فشار را توصیه کند.
ورزش کگل
تمرینات کف لگن یا ورزش کگل، به منظور تقویت عضلات حمایت کننده واژن، مثانه و سایر اعضای لگن انجام می شود. برای انجام این ورزش مراحل زیر را دنبال کنید:
- ماهیچه‌های کف لگن را برای مدت 10 ثانیه منقبض کرده و رها کنید. (درست مانند زمانی که می خواهید از خروج ادرار جلوگیری کنید.)
- این تمرین را برای 8 تا 10 و برای سه بار در روز تکرار کنید.
تمرینات کگل را می توان برای معالجه موارد خفیف تا متوسط پرولاپس واژینال و یا مکمل سایر روش های درمانی برای پرولاپس های جدی تر انجام داد.
کاهش وزن
کاهش وزن می تواند به کاهش فشار وارده بر عضلات کمک کند. برای این منظور بهتر است با یک متخصص تغذیه مشورت کرده و راهکارهایی برای کاهش وزن به دست آورید. همچنین از پزشک خود درباره میزان اضافه وزن سوالاتی را بپرسید.
پساری
پساری یک وسیله کوچک است که معمولاً از پلاستیک نرم یا لاستیک ساخته می شود، پساری برای پشتیبانی از بافت ها در داخل واژن قرار می گیرد. این وسیله در انواع مختلفی وجود دارد. این گزینه درمانی غیر جراحی ممکن است مناسب ترین مورد برای خانم هایی باشد که از نظر جنسی فعال نیستند، همچنین بیمارانی که به دلایل پزشکی یا به دلیل سن بالا نمی توانند عمل جراحی کنند، یا بیماران تا زمانی که بتوانند عمل جراحی انجام دهند، از این گزینه استفاده می کنند.
برای جلوگیری از ابتلا به عفونت یا فرسایش در دیواره های واژن ، پساری باید در فواصل منظم برداشته و تمیز شوند. برخی از مدل های این وسیله به گونه ای طراحی شده اند که به بیمار اجازه می دهند خودش این کار را انجام دهد. پزشک باید انواع دیگر را پاک و تمیز کند و مجددا جایگذاری نماید. کرم استروژن معمولاً به همراه پساری برای جلوگیری از عفونت و فرسایش دیواره واژن استفاده می شود.
دارو درمانی
درمان جایگزینی استروژن ممکن است برای کمک به بدن در تقویت عضلات داخل و اطراف واژن استفاده شود. درمان با مصرف استروژن ممکن است برای همه افراد مناسب نباشد (مانند در افرادی که دارای انواع خاصی از سرطان هستند) و با و برخی از خطرات سلامتی از جمله افزایش خطر لخته شدن خون و سکته مغزی، به ویژه در زنان مسن یائسه را افزایش دهد. بدن زنان بعد از یائسگی تولید استروژن را به طور طبیعی متوقف می کند و ممکن است عضلات واژن ضعیف شود.
در موارد خفیف پرولاپس واژینال، استروژن ممکن است در تلاش برای بهبود علائم مانند تضعیف واژن و بی اختیاری تجویز شود. برای پرولاپس شدیدتر، درمان جایگزینی استروژن ممکن است در کنار سایر انواع درمان مورد استفاده قرار گیرد.
عمل جراحي و ترمیم واژن
اگر روشهای دیگر نتوانند به درمان بیماری کمک کنند، انجام جراحی ضرورت می یابد. جراحی به منظور برگشت اندام ها به جای اصلی خود انجام می شود. برای ترمیم ممکن است از بافت بدن بیمار کمک گرفته شود.
این عمل جراحی ممکن است از طریق واژن و یا از طریق برش های کوچک (لاپاروسکوپی) بر روی شکم انجام شود. جراحی لاپاروسکوپی یک روش جراحی با حداقل تهاجم است که شامل ابزارهای باریک و سیستم های دوربین پیشرفته است. این روش جراحی برای درمان افتادگی طاق واژن بعد از هیسترکتومی و تصحیح برخی از انواع پرولاپس واژن مانند انتروسل یا پرولاپس رحم رایج تر است.
برای درمان پرولاپس طاق واژینال جراحی از طریق واژن و یا شکم انجام می شود. این عمل جراحی اصلاحی معمولاً شامل تکنیکی به نام تعلیق طاق واژن است که در آن جراح مهبل را به بافت قوی در لگن یا استخوان بنام ساکروم متصل می کند که در پایه ستون فقرات قرار دارد.
درمان سیستوسل و رکتوسل معمولاً از طریق واژن انجام می شود. به طور معمول، جراح برشی در دیواره واژن انجام می دهد و اندام را تحت فشار قرار می دهد. سپس بافت ها را در زیر دیواره واژن تقویت می کند تا اندام را به وضعیت عادی خود بازگرداند. سپس هر بافت اضافی برداشته می شود و دیواره واژن بسته می شود. در بعضی مواقع، جراح ممکن است برای اصلاح یک سیستوسل از یک روش جراحی به نام تعلیق مثانه لاپاروسکوپی استفاده کند. اگر بی اختیاری ادرار وجود داشته باشد، ممکن است جراح مجرای ادرار را ترمیم کند.
زنانی که برای ترمیم افتادگی واژن تحت عمل جراحی قرار می گیرند، بسته به نوع و میزان جراحی باید انتظار داشته باشند که 2-4 روز در بیمارستان بمانند. بعد از عمل معمولاً به خانمها توصیه می شود كه تقریباً از 6-9 هفته از بلند كردن سنگین خودداری كنند بیشتر خانمها بعد از گذشت 3 ماه می توانند به فعالیت عادی خود برگردند. زنی که تحت معالجه قرار می گیرد، برای ارزیابی پیشرفت باید ویزیت های پیگیری را با پزشک خود ترتیب دهد.
روش درمانی جایگزین
از روش های جایگزین درمانی می توانیم به فیزیوتراپی با تحریک الکتریکی و بیوفیدبک برای تقویت عضلات لگن استفاده نمود.
- تحریک الکتریکی: برای این درمان پزشک یک پروب را بر روی عضلات در داخل واژن یا در لگن اعمال می کند. این پروب متصل به وسیله ای است که جریان های الکتریکی کوچکی را ایجاد کرده تا عضلات را منقبض کند. این انقباضات به تقویت عضلات کمک می کند.
- بیوفیدبک: در این روش از یک سنسور برای نظارت بر فعالیت عضلات در واژن و در لگن استفاده می شود. پزشک می تواند تمریناتی را توصیه کند که بیمار بتواند از آنها برای تقویت این عضلات استفاده کند. در بعضی موارد، این تمرینات ممکن است به تقویت عضلات یا تسکین برخی علائم مربوط به پرولاپس واژن کمک کند. این سنسور می تواند انقباضات عضلانی را در حین تمرینات کنترل کند و پزشک می تواند فرآیند درمان را کنترل کند
پیشگیری از پرولاپس واژن
خلاصه
- پرولاپس واژن به ندرت یک وضعیت خطرناک برای زندگی است.
- بعضی از موارد خفیف بدون جراحی قابل درمان است.
- موارد شدیدتر پرولاپس واژن احتمالاً به اصلاح جراحی نیاز دارد.
- جراحی پرولاپس واژینال روش بهتری است، اما امکان عود نیز وجود دارد.
