آشنایی با عوارض کم کاری تیروئید و روش های درمان آن

هیپوتیروئیدی (Hypothyroidism) یا کم‌کاری غده تیروئید یا تیروئید کم کار بعد از دیابت شایع ترین بیماری غده درون ریز و شایع ترین بیماری غده تیروئید است. همان طور که از نام بیماری نیز مشخص است، زمانی ایجاد می شود که غده تیروئید نتواند به اندازه کافی هورمون های T3 و T4 را ترشح نماید. این بیماری در زنان 3 برابر شایع تر از مردان است. با افزایش سن شانس ابتلا به این بیماری افزایش می یابد. از وظایف هورمون های ترشح شده از تیروئید می توانیم به این موارد اشاره کنیم :

• رشد بدن
• تولید گرما
• تنظیم مصرف انرژی

علت ایجاد کم کاری تیروئید یا تیروئید کم کار به این شرح است:

• عمل برداشتن تیروئید با جراحی ( در صورت ابتلا به گواتر شدید یا سرطان تیروئید)
• کمبود ید در بدن (نشانه کمبود ید بزرگ شدن غده تیروئید یا گواتر است.)
• استفاده از ید رادیواکتیو یا داروهای ضد تیروئید (داروهایی که جهت درمان سایر بیماری‌های غده تیروئید استفاده می شود.)
• مصرف داروهایی مانند لیتیوم
• مصرف دوز بالای ید و آمیودارون
• التهاب تیروئیدی تحت حاد
• هیپوتیروئیدی خود ایمنی (تیروئیدیت هاشیموتو یا التهاب مزمن غده تیروئید در اثر بیماری خود ایمن)
• هیپوتیروئیدی ثانویه، که ناشی از کم‌ کاری هیپوفیز است.

درمان تیروئید امکان پذیر نیست، تنها راهکار کنترل و بهبودی این بیماری، تامین هورمون های مورد نیاز غده تیروئید از طریق مصرف قرص لووتیروکسین سدیم است.

علائمی که تیروئید کم کار در افراد ایجاد می کند ممکن است متفاوت باشد و برخی از افراد تنها برخی از این علائم را تجربه نمایند. علائم کم کاری تیروئید عبارتند از :

• احساس ضعف و خستگی
• خواب‌آلودگی مداوم
• خشک و ضخیم شدن پوست ( همچنین ممکن است موها نازک و یا خشن بشوند.)
• خلق و خوی خشن و سرد
• حساسیت شدید به سرما
• کاهش تعریق
• برادی کاردی یا کندتپشی (کاهش تعداد ضربان قلب به کمتر از 50 بار در دقیقه به علت کاهش فعالیت عضله های قلب)
• افزایش فشار خون و کلسترول
• بزرگ شدن زبان
• ورم صورت و پف کردن چشم ها
• تضعیف حافظه
• یبوست (به علت کاهش داده حرکات دستگاه گوارش)
• افزایش وزن
• اختلالات قاعدگی
• سقط های مکرر
• تاخیر در رفلکس ها
• کم‌خونی یا آنمی
• درد مفاصل و عضلات بدن

کم کاری تیروئید در نوزادان

افراد بزرگسال مبتلا به کم کاری تیروئید سیر کندی برای پیشرفت بیماری دارند در صورتی که عدم تشخیص و درمان به موقع هیپوتیروئیدی در نوزادان موجب عقب‌ماندگی رشد جسمی یا آسیب ذهنی می شود. مهمترین نشانه کم کاری تیروئید در نوزادان بزرگی زبان، هیپوتونی (کم بودن فعالیت و تحرک) و دیر بسته شدن ملاج سر است. امروزه برای بررسی تیروئید کم کار در نوزادان بین سنین 3 تا 4 روزگی غربالگری (گرفتن خون از کف پای نوزاد) صورت می گیرد زیرا هر چه درمان زودتر انجام شود، شانس جلوگیری از عوارض بیماری نیز بیشتر خواهد بود. در صورتی که کم کاری تیروئید در نوزادان تشخیص داده نشود؛ عوارضی ایجاد می گردد که عبارتند از :

• عقب ماندگی ذهنی
• کوتاه شدن قد
• ناشنوایی
• لالی

در صورتی که غده تیروئید کم کار درمان نشود، می تواند مشکلاتی را ایجاد نماید، که از جمله آنها می توانیم به این موارد اشاره کنیم:

• ابتلا به امراض قلبی
• مشکلات روحی روانی.
• نوروپاتی محیطی
• ناباروری یا سقط جنین
• بزرگ شدن غده تیروئید یا گواتر
• نقص‌های مادرزادی.

تشخیص تیروئید کم کار از طریق انجام آزمایش خون و اندازه گیری هورمون TSH صورت می گیرد. این هورمون در واقع همان هورمونی است که از مغز برای تحریک غده تیروئید ترشح می شود. اگر فرد تیروئید کم کار داشته باشد این هورمون به میزان بیشتری ترشح شده و سطح بالایی دارد.

• اگر سطح هورمون های T4 و T3 طبیعی، اما سطح هورمون TSH کمی بالا رفته است. فردی به نوعی از کم کاری تیروئید با نام کم کاری تیروئید تحت بالینی مبتلا است.
• و اگر سطح دو هورمون T3 و T4 کاهش یابد و سطح TSH به مقدار زیادی افزایش یابد، اختلال در تولید هورمون تیروئید ناشی از اختلال در خود غده تیروئید است که کم کاری اولیه نام دارد. همچنین اختلال می تواند ناشی از کاهش ترشح TSH (کم کاری ثانویه) یا کاهش ترشح RTH (کم کاری ثانویه) باشد.
• برای تشخیص و بررسی های بیشتر از روش های مانند سونوگرافی و اسکن تیروئید استفاده می شود.

درمان تیروئید امکان پذیر نیست، تنها راهکار کنترل و بهبودی این بیماری تامین هورمون های مورد نیاز غده تیروئید از طریق مصرف قرص لووتیروکسین سدیم است. این دارو باید مادام العمر مصرف گردد و معمولاً نتایج رضایت بخشی را نیز به دنبال دارد. این دارو در بافت های بدن تبدیل به هورمون T3 می شود که هورمونی فعال تر است. مصرف دارو لووتیروکسین می تواند در بهبود گواتر یا غده تیروئید بزرگ شده نیز موثر باشد.

نکاتی که در مورد قرص کم کاری تیروئید باید بدانید !

• قرص کم کاری تیروئید میزان هورمون های T3 و T4 در بدن را تنظیم می کند.
• داروی کم کاری تیروئید بهتر است صبح ها با معده خالی یا یک ساعت قبل از صرف صبحانه مصرف شود.
• تاثیرات داروی تیروئید کم کار معمولاً دو هفته بعد از شروع مصرف دارو نمایان می شود.(برای بهبودی کلیه علائم حداقل 2 هفته زمان نیاز است.)
• تغییرات دوز این دارو حتماً باید تحت نظر پزشک باشد، و بیمار نباید دارو را سرخود قطع و یا کم و زیاد نماید.
• لازم است پس از شروع این دارو 6 هفته بعد برای چکاپ مجدد و بررسی این هورمون به پزشک مراجعه نمایید. تا دوز مناسب دارو برای شما مشخص گردد.
• پس از تعیین شدن دوز مناسب لازم است سالیانه، برای تجدید آزمایش مراجعه نمایید. زیرا در برخی موارد مانند تشدید بیماری یا حاملگی لازم است دوز دارو تغییر نماید.
• مصرف داروهای قرص هاي كلسيم، آهن، آنتي اسيدهاي حاوي آلومينيوم می تواند در جذب قرص کم کاری تیروئید اختلال ایجاد نماید، لذا باید در زمانی متفاوت از قرص تیروئید مصرف شود.
• با افزایش یا کاهش وزن لازم است دوز تیروئید با توجه به نظر پزشک تغییر نماید.
• اگر مشکلاتی از قبیل بیماری قلبی، بیماری عروقی، دیابت، آنمی (کم خونی)، مشکل غده هیپوفیز و یا آدرنال (غده فوق کلیوی)، سابقه لخته شدن خون، درد قفسه سینه، درد بازو یا شانه، تهوع و تعریق را دارید، قبل از مصرف این دارو آن را با پزشک در میان بگذارید.
• لووتیروکسین دارای انواع مختلف بوده و کارکرد آنها با هم متفاوت است، هرگز بدون نظر پزشک نوع داروی مصرفی را تغییر ندهید.
• حتماً با مصرف این قرص یک لیوان آب بنوشید چرا که این دارو به سرعت حل شده و در صورتی که آب کافی ننوشیده باشید ممکن است دچار علایمی از جمله خفگی، ورم گلو یا بالا آوردن شوید.
• این دارو باید در دمای اتاق و در محیطی به دور از رطوبت و گرما نگهداری شود.
• در صورت مراجعه به دندانپزشک مصرف داروی کم کاری تیروئید را ذکر نمایید.
• در صورتی که مصرف داروی لووتیروکسین را فراموش کردید، و نزدیک به نوبت بعدی مصرف آن هستید. نیازی به مصرف دارو و یا افزایش دوز آن نیست.
• مصرف خوراکی هایی مانند شیر خشک، غذاهای حاوی سویا، غذاهای حاوی دانه ها، گردو و غذاهای دارای فیبر زیاد مانند: کلم، سیب، تمشک، گلابی، لوبیا، نخود فرنگی، عدس، کنگرفرنگی جذب دارو را کاهش خواهند داد.

برای درمان تیروئید کم کار علاوه بر مصرف قرص انجام برخی راهکار ها می تواند در تسریع فرآیند بهبودی موثر باشد که از جمله آنها می توانیم به این موارد اشاره کنیم :

• رژیم غذایی سالم و متعادل
• ماساژ غده تیروئید
• رژیم غذایی بدون گلوتن
• مصرف غذا های دریایی، پنیر کم چرب، سس سویا، شیر گاو، تخم مرغ، ماست کم چرب، بستنی کم چرب، جلبک دریایی، ماهی آب شور و صدف.
• استفاده از یقه تیروئید هنگام مراجعه به دندان پزشکی
• عدم مصرف غذاهای فرآوری شده، شکر، کافئین، چربی های اشباع شده، قند، آرد سفید، بادام، کلم، گل کلم (هر سبزی که در خانواده بروکلی قرار دارد که بیش از دو بار در هفته نباید مصرف شود)، گلابی، شلغم، ذرت، خردل، آجیل کاج، هلو، کلم، سویا، روغن کلزا، بادام زمینی، اسفناج، سبزیجات خردل و لوبیا
• مصرف خمیر دندان بدون فلوراید