آشنایی با علت، علائم و انواع کم خونی یا آنمی در بدن و مشکلات ناشی از هرکدام

کم خونی یا آنمی اختلال شایعی است که در کمبود گلبول قرمز یا همان هموگلوبین در خون ایجاد می شود. کمبود خون می تواند عارضه ای خطرناک باشد و مشکلات و بیماری هایی را برای فرد به همراه آورد. وظیفه هموگلوبین موجود در گلبول قرمز خون اکسیژن رسانی به بافت های مختلف بدن می باشد. از دیگر وظایف هموگلوبین در خون می توانیم به بخشیدن رنگ قرمز به خون، مبارزه با عوامل عفونی و پیشگیری از خونریزی اشاره کنیم.در صورتی که تعداد این هموگلوبین ها از تعداد مجاز کمتر شود، خونرسانی به نقاط مختلف بدن با اختلال مواجه خواهد شد. کم خونی در حالت شدید می تواند باعث هیپوکسی شده و عوارض دیگری را به همراه داشته باشد.

انواع کم خونی و علل ایجاد آنها به این شرح است:

از دست رفتن حجم زیادی از خون

در این حالت مقدار قابل توجهی از خون بدن از بین می رود و فرد دچار کم خونی می شود. علت خونریزی زیاد می تواند قاعدگی های سنگین، جراحی،اختلال در عملکرد دستگاه گوارش یا ادراری و یا سرطان باشد.

تخریب سلول‌های خونی یا همولیز

• کم خونی داشی شکل : این بیماری ارثی موجب تغییر شکل سلول های خونی می شود. در اثر ابتلا به این بیماری لبه هایی گلبول های قرمز خمیده شده و این امر موجب می شود، سلول های خونی نتوانند به راحتی در عروق گردش کنند در نتیجه مسیر عروق مسدود خواهند شد. در این حالت بدن گلبول های قرمز داسی شکل را نابود می کند اما چون نمی تواند با سرعت کافی گلبول های سالم را تولید کند، فرد دچار کم خونی یا آنمی می شود.
• همولیتیک : این کم خونی ناشی از تخریب گلبول قرمز (همولیز ) ایجاد می شود. در این حالت گلبول های قرمز قبل از اینکه عمر طبیعیشان به پایان برسد تخریب می شوند و مغز استخوان قادر به تولید هموگلوبین به اندازه کافی نخواهد بود. این بیماری می تواند ارثی یا اکتسابی و از خفیف تا کشنده متغیر باشد.
• تالاسمی : در این بیماری هموگلوبین شکل طبیعی خود را از دست می دهد . بنابراین هموگلوبین های تولید می شوند که ناقص بوده و قابلیت اکسیژن رسانی ندارند. در این بیماری کمبود هموگلوبین وجود ندارد اما هموگلوبین هایی تولید می شوند که شکلی غیر طبیعی دارند.این بیماری می تواند فرد را دچار کم خونی خفیف تا شدید نماید.

در صورتی که تعداد این هموگلوبین ها از تعداد مجاز کمتر شود، خونرسانی به نقاط مختلف بدن با اختلال مواجه خواهد شد. کم خونی در حالت شدید می تواند باعث هیپوکسی شده و عوارض دیگری را به همراه داشته باشد.

کاهش تولید سلول‌های خونی

کم خونی ناشی از فقر آهن (IDA ): شایع ترین نوع کم خونی فقر آهن است.برای تولید هموگلوبین در خون وجود آهن ضروری است پس در صورتی که آهن بدن کم باشد، هموگلوبین به تعداد کافی تولید نشده و تعداد سلول های خونی کاهش می یابد. از علل کم خونی ناشی از فقر آهن می توان بارداری، از دست دادن خون ناشی از عادت ماهیانه طولانی یا زخم های داخلی مثل پولیپ روده ، عدم توانایی بدن در جذب آهن از غذا و … اشاره کرد.

آپلاستیک : در این حالت بدن به اندازه کافی هموگلوبین یا RBC تولید نمی کند. در حالت عادی بدن هر 120 روز یکبار هموگلوبین مورد نیاز بدن را تولید می کند. اما در این شرایط قادر به تامین RBC مورد نیاز نخواهد بود. در آپلاستیک گلبول های سفید خون تحت تاثیر قرار گرفته و بدن را در برابر عفونت ها و خونریزی محافظت نخواهد کرد. این عارضه در اثر جراحت در مغز استخوان ایجاد می شود. علت کم خونی ناشی از آپلاستیک عبارتند از :

• روشهای درمان سرطان یعنی انجام شیمی درمانی یا پرتو درمانی
• مصرف برخی از داروها مثل داروهای روماتیسم مفصلی
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و سمی
• بیماری های خود ایمن مثل لوپوس
• عفونت های ویروسی که موجب تغییر حجم استخوان ها می شوند.

کمبود ویتامین های گروه ب یا مگالوبلاستیک : برخی از ویتامین های گروه ب مانند B9 (اسید فولیک) یا B12 می تواند نقش عمده ای در ایجاد کم خونی داشته باشد. نقش این ویتامین ها در بدن سالم نگه داشتن خون و سیستم عصبی می باشد. در صورتی که بدن دچار کمبود ویتامین B12 باشد، گلبول خونی را تولید می کند که توانایی اکسیژن رسانی صحیح به بافت های بدن نخواهد داشت. کم خونی ناشی از ویتامین ب ناشی از کمبود این ویتامین در سبزیجات ،مصرف بی رویه مشروبات الکلی و بارداری است.

کم خونی فانکونی: این بیماری نوعی اختلال ارثی است که موجب نقص مادرزادی می شود. فانکونی بر مغز استخوان بیمار تاثیر گذاشته و موجب عدم تولید یا نقص RBC می گردد. این بیماری می تواند موجب سرطان شود و یا بافت های بدن را تحت تاثیر قرار دهد.

مهمترین علائم کم خونی به این شرح است:

• سردرد و سرگیجه : این مشکل نشانه دهنده کاهش اکسیژن در مغز است که می تواند به حالت غش بیانجامد.
• درد قفسه سینه : این مشکل به علت نبود اکسیژن و هموگلوبین کافی روی میدهد و حتی ممکن است سکته قلبی را در پی داشته باشد.
• ریزش مو : ریزش مو و نازک شدن تار مو در اثر فقر آهن علامت شایعی است .
• تمایل به اشیا غیر خوراکی : برخی افراد تمایل شدیدی به موادی مانند چسب، یخ، خاک و … پیدا می کنند که با تعادل خون در بدن این مشکل حل می شود.
• ضربان قلب نامنظم : این مشکل به علت نبود انرژی کافی ایجاد می شود.
• سوزن سوزن شدن پا ها : تا به حال ارتباط مشخصی بین کم خونی و سندرم پای بی قرار مشخص نشده است اما حرکت دادن مداوم پا در افراد مبتلا به کم خونی شایع می باشد.
• خستگی و ضعف مزمن : مهمترین نشانه کم خونی است و علت ایجاد آن نبود اکسیژن کافی برای شکستن مواد مغذی و انرژی شناخته می شود.
• رنگ پریدگی پوست، غشا مخاطی و بستر ناخن : در اثر کم خونی سطح اکسیژن بدن و خون کاهش می یابد، در نتیجه فرد دچار کم خونی خواهد شد.
• تنگی نفس : در این حالت بدن اکسیژن کافی تولید نمی کند؛ در نتیجه ریه ها باید به میزان بیشتری فعالیت کنند که موجب می شود فرد با انجام هر فعالیتی مثل بالا رفتن از پله ها احساس تنگی نفس داشته باشد.
• تغییر شکل ناخن ها : سلول های ناخن مانند سایر سلول های بدن نیازمند اکسیژن است، کاهش اکسیژن در اثر کم خونی موجب تضعیف شکنندگی ناخن میشود و خط های روی سطح ناخن پدیدار میشود همچنین در موارد شدیدتر شکل ناخن ها تغییر می کند که به ناخن های قاشقی معروف است.
• مدفوع تیره : تغییر رنگ مدفوع می تواند ناشی از بیماری های مختلفی ایجاد گردد و نیاز به آزمایش دارد.
• کاهش دمای دست ها و پاها : این عارضه ناشی از کاهش جریان خون در بدن در اثر نبود اکسیژن روی میدهد.

عوارض کم خونی فقر آهن معمولاً مشکل جدی را ایجاد نمی کند، اما در برخی موارد ممکن است به بیماری های زیر منتهی شود.

• مشکلات قلبی : کم خونی فقر آهن می تواند بر روی عملکرد قلب تاثیر بگذارد و موجب افزایش و یا کاهش ضربان قلب شود.در واقع کم خونی موجب می شود قلب تعداد پمپاژ های بیشتری داشته باشد به این ترتیب قلب گشاده شده و یا نارسایی قلبی ایجاد می گردد.
• مشکلات دوران بارداری : کم خونی فقر آهن در بارداری منجر به تولد نوزادی نارس یا کم وزن می گردد. اما این وضعیت را می توان با مصرف قرص آهن بهبود بخشید.
• مشکلات رشد : در نوزادان و کودکان دچار کم خونی فقر آهن تاخیر در رشد مشاهده می شود. به علاوه این کودکان نسبت به عفونت حساسیت بیشتری دارند. برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد تاثیر این عارضه بر روی کودکان به مقاله کم خونی در کودکان مراجعه نمایید.

افرادی با شرایط زیر مستعد ابتلا به کم خونی شناخته می شوند :

• جنسیت : زنان بیشتر از مردان در معرض کم خونی قرار دارند.
• سن : کودکان همچنین افراد بالای 65 سال بیشتر از سایر گروه های سنی خطر ابتلا به کم خونی دارند.
• مادران باردار : این دسته از افراد به شدت در معرض کم خونی هستند.
• افرادی با کمبود ویتامین ب
• افرادی مبتلا به بیماری هایی مانند کرون، زخم و IBS
• مصرف مکرر دارو ها
• گیاهخواران : این دسته افراد با سبب عدم مصرف گوشت بیشتر از سایرین در معرض کم خونی قرار می گیرند.
• اهدا کنندگان مکرر خون : افرادی که به صورت مداوم خون اهدا می کنند، ممکن است دچار کم خونی شوند.

تنها راهکار پیشگیری از این بیماری مصرف غذاهای حاوی آهن است که از کم خونی ناشی فقر آهن پیشگیری می کند. برخی از این نوع خوراکی ها عبارتند از :

• گوشت قرمز، گوشت مرغ
• غذاهای دریایی
• لوبیا و عدس
• سبزی‌هایی برگ سبز تیره (مثل اسفناج )
• میوه‌های خشک‌ شده (مثل کشمش و زردآلو )
• غلات غنی‌شده آهن، نان و پاستا
• نخودفرنگی

همچنین انجام راه حل زیر میتواند در درمان کم خونی موثر باشد:

• یکی از راهکار های جذب آهن، مصرف ویتامین C می باشد. زیرا این ویتامین به جذب آهن کمک ویژه ای خواهد نمود. پس بهتر است پس از مصرف غذاهای ذکر شده از میوه های حاوی ویتامین C مانند پرتقال استفاده نمایید.
• افزایش مصرف خوراکی های دارای فیبر
• مصرف غذاهایی حاوی ویتامین ب مثل گوشت و فرآورده های لبنی
• دوری از کافئین و چای و قهوه
• استحمام با آب خنک ( این مورد موجب افزایش گردش خون در بدن می شود.)
• پخت غذا در قابلمه های آهنی
• قرار گرفتن در معرض نور آفتاب
• انجام ورزش برای افزایش توده های عضلانی بدن

برای آشنایی بیشتر با روش های درمان می توانید به مقاله درمان کم خونی مراجعه کنید و از نسخه های خانگی و روش های پرشکی آن اطلاعات بیشتری کسب کنبد.