علائم بیماری فیستول مقعدی و راه‌های تشخیص و درمان آن

برای توصیف کلی بیماری فیستول مقعدی باید به یک نکته توجه نمود که این بیماری به شکل یک کانال دو طرفه غیر طبیعی است که بین دو سطح یا قسمت از بدن ایجاد خواهد شد. اگر فیستول از نوع مقعدی باشد کانال غیر طبیعی کانال مقعدی را به قسمتهای خارجی مانند سطح پوست با سوراخ دیگری به جز مقعد مرتبط خواهد کرد که منجر به نشت محتویات روده و مدفوع خواهد شد.با مسدود شدن مسیر غدد مقعدی و ایجاد آبسه و عدم توجه به درمان آن عفونت در ناحیه پیش روی کرده و سطح بافتی بیشتری را تخریب می‌کند که در نهایت فیستول مقعدی به سبب این عفونت درمان نشده در اطراف مقعد بروز کرده و با پیشرفت آن به سطح پوست سر باز خواهد کرد. البته بسته به محل و عضلات درگیر شده در این کانال غیر عادی و بسته به عمق و وسعت آن می‌توان فیستول‌های مقعدی را به انواع مختلفی تقسیم نمود.

معمولاً فیستول مقعدی به دنبال یک آبسه مقعدی درمان نشده ایجاد می‌شود به صورتی که نیمی از افراد مبتلا به آبسه مقعدی در نهایت دچار بیماری فیستول خواهند شد. ولی در مواردی ممکن است علل خاص دیگری در ایجاد آن نقش داشته باشند که عبارت اند از:

• ابتلا به بیماری کرون که یک بیماری التهابی گوارشی است با علایمی چون دردهای شکمی، کاهش وزن از دست رفتن اشتها تهوع و استفراغ بروز خواهد کرد که در یک چهارم موارد ابتلا به فیستول مقعدی نقش دارد.
• ابتلا به دیورتیکولیت به شکل کیسه‌های کوچک عفونی که در دیواره روده بزرگ ایجاد می‌شوند.
• ابتلا به بیماری هیدر آدنیت چرکی که با عفونی شدن غدد عرق باعث زخم شده و اگر غدد مقعد درگیر آن شود با بروز عفونت سطحی و یا عمقی منجر به فیستول خواهد شد.
• عوارض ناشی از جراحی در حدود ناحیه مقعد می‌تواند در زمان درمان آبسه یا زایمان طبیعی سخت و موارد مشابه زمینه‌ساز ایجاد فیستول مقعدی در فرد و تغییراتی در بافت ناحیه باشد.
• ابتلا به بیماری سل نیز که بیشتر ریه را درگیر عفونت باکتریایی می‌کند ممکن است در قسمت‌های دیگری از بدن از جمله راست روده نیز ایجاد شده و با بروز آبسه منجر به فیستول گردد.
• ابتلا به برخی بیماری‌های جنسی مانند کلامیدیا یا سیفلیس نیز احتمال ایجاد فیستول مقعدی را افزایش می‌دهند.
• سرطان نیز با تغییر شکل سلول‌ها می‌تواند زمینه ساز آغاز این بیماری باشد.
• تغییر شکل سلولی ناشی از زخم حاصل از ضربه و تروما نیز می‌توانند باعث ایجاد فیستول مقعدی شوند.

علائم فیستول مقعدی چیست؟

فیستول مقعدی به دلیل آسیب بافتی شدیدی که در ناحیه بروز می‌کند با علایم بسیاری همراه است که عبارت است از:

• ملتهب شدن پوست اطراف ناحیه مقعدی که به شکل حساس شدن و تحریک‌پذیری پوست اطراف مقعد و حتی خارش ناحیه به دلیل آغشته شدن به ترشحات روده بروز می‌کند.
• حس نمودن درد دارای نبض یا درد بدون نبض و ثابت در ناحیه مقعدی که با تغییر دادن حالت بدن تشدید خواهد شد. ممکن است درد حالت سوزشی نیز داشته باشد.
• خارج شدن ترشحات بدبو، چرکی و خونین از نزدیکی مقعد و از جایی دیگر از دریچه مقعدی نیز یکی از علایم واضح است.
• ابتلا به آبسه مقعدی مکرر علاوه بر علت این بیماری می‌تواند از علایم وجود فیستول نیز باشد.
• با ابتلا به عفونت ممکن است فرد دچار علایم عمومی چون تب نیز گردد.
• در مواردی فرد در دفع ارادی مدفوع دچار مشکل شده و دچار بی اختیاری روده خواهد شد.

در موارد بسیار پیشرفته بیماری فیستول مقعدی علاوه بر علایم ذکر شده می‌توان به راحتی سوراخ ایجاد شده را در سطح پوست رؤیت نمود.

در صورتی که بیمار به نشانه‌های واضحی از بیماری فیستول مقعدی مبتلا باشد پزشک به راحتی می‌تواند آن را با مشاهده عینی و معاینه بالینی تشخیص دهد، معمولاً سر باز شده فیستول بر روی سطح پوست به راحتی قابل تشخیص است. در مواردی ممکن است برای تشخیص بهتر نیاز به انجام معاینه انگشتی مقعد شود.در صورت شک به وجود فیستول تست‌های کمک تشخیصی دیگری چون پروکتوسکوپی، آنوسکوپی، فیستولوگرافی، سونوگرافی، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) ، سیگموئیدوسکوپی و ماده حاجب توصیه خواهد شد. پس از تشخیص دقیق نوع فیستول درباره درمان مناسب با شرایط بیمار تصمیم گرفته خواهد شد.

از آن جایی که آسیب بافتی شدید در سطح پوست و مقعد در بیماری فیستول به راحتی قابل بازگشت نیست این بیماری با درمان‌های دارویی یا خانگی رفع نخواهد شد بلکه برای کنترل آن و امکان ترمیم مجدد فیستول لازم است تا حتماً تحت عمل جراحی قرار بگیرد. جراحی فیستول مقعدی از دیرباز به روش‌های مختلفی به نام استن، پلاگین بیولوژیکی، روش فلپ آدوانسمنت و فیستولوتومی قابل انجام بوده است.اما این جراحی‌ها می‌تواند کمی سخت بوده و یا با عوارضی چون بی اختیاری گاز و مدفوع همراه باشد. سختی روش درمانی و استرس ابتلا به بی اختیاری روده باعث می‌شود تا بسیاری از افراد از درمان فیستول مقعدی خود منصرف شده و روند درمان را مرتب به تأخیر انداخته و در نتیجه باعث تشدید آسیب بافتی ناحیه و افزایش احتمال بازگشت بیماری حتی پس از درمان شوند.

با به روی کار آمدن روش‌های نوین درمان دیگر جای نگرانی وجود ندارد. امروزه با وجود ابداع درمان فیستول مقعدی به روش VAAFT این امکان فرآهم شده تا فرد بتواند یک جراحی بدون درد و خونریزی و سرپایی را تجربه کند. همچنین با وجود درمان فیستول مقعدی با لیزر با کمک اشعه لیزر آسیب به بافت سالم اطراف ناحیه فیستول محدود شده و با کمک خاصیت ترمیمی هم زمان اشعه روند بهبودی فرد کوتاه خواهد شد. در مدت زمان کوتاهی به کار و فعالیت روزمره خود بازگشته و می‌تواند زندگی عادی خود را داشته باشد. احتمال ابتلا به عفونت و یا بیماری‌های منتقل شونده از راه خون نیز محدود شده و در نهایت احتمال ابتلا به عوارضی چون بی اختیاری روده محدود خواهد شد.

اما باید این نکته را در نظر داشت که بیماری فیستول بسیار سخت درمان بوده و هر نوع روش جراحی اعم از لیزری و یا سنتی نمی‌تواند تضمینی برای عدم بازگشت بیماری و یا عدم نیاز به جراحی مجدد و بهبودی کامل فرد شود. درمان این بیماری نیازمند مداومت در درمان و پیگیری تا بهبودی کامل است.