OCD به عادت هایی مانند جویدن ناخن ها یا فکر کردن به افکار منفی گفته نمی شود. ممکن است یک فکر وسواس انگیز این باشد که اعداد یا رنگهای خاصی را “خوب” یا “بد” بنامید. و یا یک وسواس عملی این است که دست های خود را بعد از لمس شی که کثیف است، هفت مرتبه بشویید.
همه افراد عادات یا افکاری دارند که بعضی اوقات تکرار می شوند. افراد مبتلا به وسواس دارای افکار یا اقداماتی هستند که حداقل یک ساعت در روز را به آن اختصاص می دهند و انجام آن از کنترلشان خارج شده است. برای آشنایی بیشتر با این بیماری و نحوه درمان آن مطالعه این مقاله را به شما پیشنهاد می کنیم.
علائم
بسیاری از افرادی که OCD دارند، می دانند که افکار و عادات آنها معنی ندارد. ولی آن را انجام می دهند، زیرا از آنها لذت می برند. آن ها رفتار های خود را کنار نمی گذارند، زیرا در این صورت دچار احساس بد و افکار منفی می شوند.بیماری وسواس معمولاً شامل وسواس فکری و عملی است. یعنی ممکن است فرد تنها از نظر فکری دچار این اختلال باشد که در این صورت بیماری وسواس فکری نام می گیرد و یا در عمل نیز وسواس را تجربه کند، که در این صورت وسواس عملی نامیده می شود. این بیماران زمانی متوجه مشکل خود می شوند، که این افکار و اجبار در کار های روزمره و اجتماعی آنها اختلال ایجاد کند.
علائم وسواس فکری
وسواس فکری تکرار مداوم و ناخواسته افکار، خواسته ها یا تصاویر مزاحم است که باعث پریشانی یا اضطراب می شود. ممکن است با انجام یک رفتار اجباری سعی کنید آنها را نادیده بگیرید یا از شر آنها خلاص شوید. این وسواس معمولاً وقتی در حال فکر کردن یا انجام کارهای دیگر هستید، مزاحم می شود. علائم بیماری وسواس فکری می توانند شامل موارد زیر باشند:
- ترس از آلودگی یا خاک
- نیاز به نظم و تقارن
- چک کردن مداوم تنفس یا سایر علائم حیاتی بدن
- افکار تهاجمی یا وحشتناک در مورد صدمه زدن به خود یا دیگران
- افکار ناخواسته، از جمله پرخاشگری ، یا در رابطه با موضوعات جنسی و مذهبی
- ترس از آلوده شدن با لمس اشیاء یا دیگر افراد
- شک کردن مداوم به قفل نشدن در یا یا روشن ماندن اجاق گاز
- استرس شدید وقتی اشیاء منظم نیستند.
علائم وسواس عملی یا اجبار
وسواس عملی شامل انجام رفتارهای تکراری است که احساس می کنید برای انجام آنها محرک هستید. این رفتارهای تکراری یا اعمال ذهنی به منظور جلوگیری یا کاهش اضطراب مربوط به بیماری انجام می شود. با این حال، درگیر شدن در اجبار، هیچ لذتی را به همراه نمی آورد و ممکن است فقط یک نگرانی موقتی از اضطراب را به همراه داشته باشد. این اجبارها بیش از حد هستند و اغلب به طور واقعی با مشکلی که برای رفع آن در ارتباط هستند، ارتباط ندارند. وسواس عملی به طور معمول دارای مضامین زیر است:
- شستشو و تمیز کردن
- چک کردن
- احتساب نظم به دنبال یک روال سخت
- تقاضای اطمینان خاطر
نمونه هایی از علائم وسواس عملی عبارتند از:
- شستن دست ها بارها و بارها
- چک کردن مداوم برای اطمینان از قفل بودن درب ها
- چک کردن اجاق گاز برای اطمینان از خاموش بودن آن
- تکرار دعا، کلمه یا عبارتی خاص
این اختلال معمولاً در سالهای نوجوانی یا جوانی شروع می شود. علائم معمولاً به تدریج شروع می شوند و با گذشت زمان شدت می یابد. این علائم معمولاً با افزایش استرس تشدید می شوند. OCD که معمولاً یک اختلال مادام العمر محسوب می شود، می تواند علائم خفیف تا متوسط داشته باشد یا آنقدر شدید و وقت گیر باشد که فرد را ناتوان کند.
علت
عوامل خطر
عوامل خطر OCD شامل موارد زیر است:
- سابقه خانوادگی
- تفاوتهای جسمی در قسمتهای خاصی از مغز
- افسردگی یا اضطراب، سوء مصرف مواد
- سابقه سوء استفاده جسمی یا جنسی در کودکی
- بعضی اوقات ، کودک ممکن است بعد از عفونت استرپتوکوکی OCD داشته باشد. به این بیماری اختلالات عصبی روانی خود ایمنی کودکان مرتبط با عفونت های استرپتوکوکی یا PANDAS گفته می شود.
عوارض وسواس چیست؟
مشکلات ناشی از وسواس ممکن است، شامل موارد زیر باشد:
- موارد بهداشتی، مانند درماتیت تماسی ناشی از شستشوی مکرر
- عدم توانایی در کار، مدرسه یا فعالیت های اجتماعی
- مشکل در روابط
- افکار و رفتارهای خودکشی
- خستگی ذهن
- اتلاف زمان
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
بین کمال گرا بودن یعنی کسی که به نتایج یا عملکرد بی عیب و نقص نیاز دارد و اختلال وسواس اجباری تفاوت وجود دارد. افکار وسواسی فقط نگرانی های بیش از حد در مورد مشکلات واقعی زندگی یا تمایل به تمیزکردن یا نظم دادن به روشی خاص نیستند. پس اگر وسواس و اجبار کیفیت زندگی شما را تأثیر قرار میدهد، به پزشک یا متخصص بهداشت روان مراجعه کنید.
سعی کنید از انزوا دوری کنید و برعکس ارتباط خود با دوستان و نزدیکان را افزایش دهید. صحبت با افرادی که به آنها اطمینان دارید، می تواند نگرانی های شما را کاهش دهد.
تشخیص
مراحل کمک به تشخیص این بیماری ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- معاینه بدنی : این ممکن است برای کمک به رد کردن سایر مشکلاتی که می توانند باعث ایجاد علائم شما شوند و بررسی عوارض مربوط به آن انجام شود.
- آزمایشات : این مورد ممکن است شامل شمارش کامل خون (CBC)، بررسی عملکرد تیروئید و غربالگری برای الکل و داروها باشد.
- ارزیابی روانشناختی : این مورد شامل بحث در مورد افکار، احساسات، علائم و الگوهای رفتاری شخص است، که بعد از تایید بیمار شامل صحبت با خانواده یا دوستانتان می شود.
گاهی اوقات تشخیص این بیماری دشوار است، زیرا علائم می تواند مشابه علائم وسواس شخصیتی، اختلالات اضطرابی، افسردگی، اسکیزوفرنی یا سایر اختلالات سلامت روان باشد.
درمان وسواس
امکان درمان قطعی وسواس فکری عملی در بیشتر موارد وجود ندارد. اما با انجام برخی راهکارها می توان به کنترل علائم کمک نمود. برخی از افراد تا آخر عمر به درمان نیاز دارند. دو درمان اصلی برای این اختلال عبارتند از روان درمانی و داروها. اغلب، درمان با ترکیبی از این دو موثرتر است.
روان درمانی
درمان شناختی رفتاری (CBT)، نوعی روان درمانی برای مبتلایان به این اختلال است. پزشک شما را در شرایط ایجاد اضطراب یا اجبار قرار می دهد. تا از این طریق یاد بگیرید که افکار و اقدامات وسواس گونه خود را کاهش داده و سپس متوقف کنید.
برای طور مثال ممکن است پزشک به بیمار توصیه کند، در معرض شی که نسبت به آن وسواس دارید، قرار بگیرد. از این طریق می توانید کیفیت زندگی خود را افزایش دهید. این درمان ممکن است در جلسات فردی، خانوادگی یا گروهی انجام شود.
داروها
برخی داروها می توانند به کنترل بیماری وسواس و اجباری کمک کنند. معمولاً ابتدا داروهای ضد افسردگی امتحان می شوند. داروهای ضد افسردگی مورد تأیید سازمان غذا و داروی (FDA) برای درمان این اختلال عبارتند از:
- کلومیپرامین (آنافرانیل) برای بزرگسالان و کودکان 10 سال و بالاتر
- فلوكستين (پروزاك) برای بزرگسالان و كودكان 7 ساله و بالاتر
- فلووکسامین برای بزرگسالان و کودکان 8 سال و بالاتر
- پاروکستین (Paxil ، Pexeva) فقط برای بزرگسالان
- سرترالین (Zoloft) برای بزرگسالان و کودکان 6 ساله و بالاتر
با این حال ، پزشک ممکن است داروهای ضد افسردگی و داروهای روانپزشکی دیگری را نیز تجویز کند.
- انتخاب دارو : به طور کلی، هدف از این درمان کنترل موثر علائم بیماری است. برای این منظور ممکن است پزشک چندین داروی مختلف را امتحان نماید یا مصرف بیش از یک دارو را توصیه کند. بهبود علائم ممکن است هفته ها تا ماه ها به طول انجامد. هرگز بدون مشورت با پزشک از این داروها استفاده نکنید.
- اثرات جانبی : تمام داروها عوارض جانبی بالقوه ای دارند. در مورد عوارض جانبی احتمالی بهتر است با پزشک خود صحبت کنید. و در صورت بروز عوارض جانبی نگران کننده به پزشک اطلاع دهید. در بعضی موارد، كودكان، نوجوانان و بزرگسالان زیر 25 سال ممكن است در هنگام مصرف داروهای ضد افسردگی، به خصوص در چند هفته اول پس از شروع یا تغییر در دوز دارو، دچار افكار خودكشي شوند. اگر دچار چنین افکار شدید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید. به خاطر داشته باشید که داروهای ضد افسردگی با بهبود خلق و خوی در طولانی مدت خطر خودکشی را کاهش می دهند.
- تعامل با سایر دارو ها : هنگام مصرف داروی ضد افسردگی، در مورد سایر نسخه های دارویی یا داروهای بدون نسخه، گیاهان دارویی یا سایر مکمل های مصرفی به پزشک خود مشورت کنید. برخی از داروهای ضد افسردگی هنگام ترکیب با داروهای خاص یا مکمل های گیاهی می توانند واکنشهای خطرناکی ایجاد کنند.
- قطع مصرف داروهای ضد افسردگی : داروهای ضد افسردگی اعتیاد آور تلقی نمی شوند، اما گاهی اوقات وابستگی جسمی (که با اعتیاد متفاوت است) رخ میدهد. بنابراین قطع مصرف دارو به طور ناگهانی یا از دست دادن چندین دوز می تواند باعث ایجاد علائمی شود، که گاهی اوقات سندرم قطع دارو نامیده می شود. مصرف دارو را بدون مشورت با پزشک قطع نکنید.
عصب زدایی
هنگامی که سایر درمان و داروها موثر واقع نشود، ممکن است پزشک از دستگاه هایی که فعالیت الکتریکی را در یک ناحیه خاص از مغز شما تغییر می دهند، استفاده کند. یک نوع ، تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال، برای درمان وسواس توسط FDA تأیید شده است. از میدان های مغناطیسی برای تحریک سلول های عصبی استفاده می کنند. یک روش پیچیده تر، تحریک عمیق مغز، توسط الکترودهایی است که در سر شما کاشته می شود.
خودیاری برای درمان وسواس فکری عملی
انجام راهکارهای زیر تا حد زیادی به درمان وسواس فکری عملی توسط خود شخص کمک می کنند:
- ورزش کنید : ورزش با تقویت سیستم عصبی بدن و نیز کنترل استرس و اضطراب به درمان این بیماری کمک می کند. سعی کنید حداقل به مدت 30 دقیقه در طول روز ورزش کنید.
- وقت گذراندن با خانواده و دوستان : سعی کنید از انزوا دوری کنید و برعکس ارتباط خود با دوستان و نزدیکان را افزایش دهید. صحبت با افرادی که به آنها اطمینان دارید، می تواند نگرانی های شما را کاهش دهد.
- آرامش خود را حفظ کنید : استفاده از تکنیک هایی مانند مدیتیشن، یوگا و ماساژ می توانند به کاهش علائم کمک کنند. به تدریج در بهبود رفتارهای وسواس گونه موثر هستند.
- خود را در معرض محرک ها قرار دهید : شاید در نگاه اول تصور کنید، دوری از افکار و موقعیت های وسواس گونه می تواند به درمان کمک کنند، اما اینکار تنها شرایط را وخیم تر خواهد نمود. بهترین کار این است که خود را در معرض محرک ها قرار دهید و سپس تمرین کنید، تا برای وسواس فکری افکار خود را کنترل کنید و برای درمان وسواس عملی، از انجام این عمل بپرهیزید و یا حداقل آن را به تاخیر اندازید. با قرار گرفتن در این موقعیت ها استرس و اضطراب خود را کاهش می دهید.
- فکر خود را منحرف کنید : اگر در موقعیت وسواس قرار دارید، سعی کنید با انجام کارهای دیگری از قبیل وبگردی، مطالعه کتاب، ورزش و … فکر خود را منحرف کنید و یا حداقل در فکر کردن به افکار وسواسی تاخیر ایجاد کنید. با این کار بعد از گذشت مدتی متوجه خواهید شد که تمایل شما به این رفتار کاهش یافته است.
- افکار خود را ثبت کنید : برای درمان وسواس عملی همیشه یک دفترچه یادداشت به همراه داشته باشید تا اگر افکار وسواس گونه به سراغ شما آمدند و یا تمایل به انجام عملی به صورت مکرر داشته باشید، آن را دقیقا ثبت کنید. این کار چند مزیت مختلف را برای شما به همراه خواهد داشت. در درجه اول ثبت وقایع باعث می شود، تا خود شاهد تکرار تمایلات خود باشید. به علاوه این کار قدرت این افکار را کاهش داده و چون نوشتن از فکر کردن سخت تر است. به تدریج این افکار ناپدید می شوند. اگر نوشتن برای شما سخت است می توانید این افکار را ضبط کنید و هر زمان که دچار وسواس شدید به آنها گوش دهید.
کمک به فرد وسواسی
شما به عنوان یکی از نزدیکان فرد مبتلا به این اختلال چه به عنوان دوست یا یکی از اعضا خانواده می توانید تاثیر بسزایی در درمان شخص داشته باشید، برای کمک به این شخص و درمان وسواس فکری شدید نکات زیر را با دقت مطالعه کرده و به آنها عمل کنید.
- سرزنش نکنید : فراموش نکنید که وسواس یک بیماری است و عیب شخصیتی به شمار نمی رود، پس از سرزنش بیمار پرهیز کنید.
- فرد را تحت فشار قرار ندهید : تجربه نشان داده این عمل تنها استرس را افزایش داده و علائم بیمار را وخیم تر می کند.
- در انجام رفتار های وسواسی فرد را همراهی نکنید : از رفتار های این افراد حمایت نکنید. اگر با او همراه شوید، در واقع به تشدید علائم او کمک کرده اید.
