علت ریختن آب دهان در بیداری و خواب {روش های درمان}

آبریزش دهان، زمانی اتفاق می‌ افتد که بزاق به طور ناخواسته از دهان خارج می شود. ریزش آب دهان در نوزادان کاملا طبیعی است، اما در کودکان یا بزرگسالان می تواند نشان دهنده وجود یک بیماری زمینه ای باشد. در این مقاله از بیچشک با ما همراه باشید تا بیشتر با علت ریختن آب دهان در بیداری و خواب و روش های درمان آن آشنا شوید.

علت ریختن آب دهان چیست؟

به طور طبیعی، غدد بزاقی هر روز حدود ۰.۵ تا ۱.۵ لیتر بزاق تولید می‌ کنند که به صورت خودکار در طول شبانه‌ روز بلعیده می شوند. زمانی که تعادل بین تولید بزاق و بلع آن مختل می‌ شود، بزاق می‌ تواند سرریز شده و از دهان خارج شود. آبریزش دهان بسته به علت آن ممکن است موقت، خفیف یا مزمن باشد. در ادامه به بررسی بیشتر علل آبریزش دهان می پردازیم.

رفلاکس معده

یکی از شایع‌ ترین علل ریختن آب دهان در بزرگسالان و کودکان، بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) است. زمانی که اسید معده به مری برمی‌ گردد، گلو تحریک می شود و بدن را برای تولید بزاق اضافی برای خنثی کردن اسید تحریک می کند. این امر منجر به ترش کردن معده و در نهایت آبریزش ناگهانی دهان، به ویژه پس از غذا خوردن و دراز کشیدن می شود. اگر علت ریزش آب دهان رفلاکس معده باشد، ممکن است در دهان مزه ترش یا تلخ احساس کنید.

تغییر در رژیم غذایی و مصرف داروهای آنتی اسید یا مهارکننده‌ های پمپ پروتون می‌ تواند آبریزش دهان ناشی از رفلاکس دهان را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.

مطالعه بیشتر: برای کاهش اسید معده چه بخوریم

عفونت دهان

عفونت‌ دهان، لوزه‌ ها یا گلو در اغلب موارد منجر به افزایش تولید بزاق می‌ شود. التهاب، غدد بزاقی را تحریک می‌ کند و بلع را دردناک یا دشوار می‌ کند و منجر به تجمع بزاق در دهان می‌ شود. علل شایع عفونت عبارتند از ورم لوزه ها، التهاب گلو (فارنژیت)، گلودرد میکروبی، آبسه دهان، التهاب لثه (ژنژیویت) و عفونت های دندانی. در این موارد، زمانی که عفونت درمان شود، آبریزش دهان نیز از بین می رود.

اختلالات عصبی

یکی از جدی ترین علل ریختن آب دهان در بزرگسالان اختلالات عصبی است. بیماری های عصبی در کنترل مغز بر عضلاتی که برای بلع و بسته بودن دهان استفاده می شوند، اختلال ایجاد می کنند. رایج ترین اختلالات عصبی که می توانند منجر به آبریزش دهان شوند عبارتند از:

• پارکینسون: این بیماری عضلات صورت را ضعیف می کند و منجر به کند شدن بلع می شود و از این طریق منجر به تجمع بزاق در دهان و آبریزش آن می شود. حدود 80% بیماران مبتلا به پارکینسون دچار ریزش آب دهان می شوند.
• اسکلروز جانبی آمیوتروفیک: این بیماری نیز منجر به تضعیف عضلات گلو و زبان و کاهش کنترل بزاق می شود.
• سکته مغزی: آسیب به نواحی از مغز که بلع و عضلات صورت را کنترل می‌ کنند، می‌ تواند باعث آبریزش دهان، به ویژه از یک سمت، شود.
• فلج مغزی: یکی از شایع ترین علل ریختن آب دهان مزمن (طولانی مدت) در کودکان هماهنگی ضعیف عضلات دهان به علت فلج مغزی است.

در چنین مواردی، آبریزش دهان ناشی از بزاق اضافی نیست، بلکه ناشی از کنترل ضعیف عضلات یا کاهش عملکرد بلع است.

بارداری

برخی از زنان باردار در سه ماهه اول بارداری دچار تولید بیش از حد بزاق می‌ شوند. به این وضعیت در پزشکی پتیالیسم گراویداروم گفته می شود و معمولا از تغییرات هورمونی و حالت تهوع بارداری ناشی می شود. خبر خوب این است که این نوع از آبریزش دهان معمولاً پس از سه ماهه اول یا پس از بهبود حالت تهوع بارداری از بین می رود.

عوارض جانبی داروها

برخی از داروها می‌ توانند غدد بزاقی را تحریک کرده یا در بلع اختلال ایجاد کنند و منجر به آبریزش دهان شوند. رایج ترین داروهایی که می توانند احتمال ریختن آب دهان را افزایش دهند عبارتند از:

• داروهای ضد روان‌ پریشی مانند کلوزاپین و ریسپریدون
• داروهای کولینرژیک مانند پیلوکارپین و بتانکول
• داروهای آلزایمر مانند دونپزیل و ریواستیگمین
• داروهای ضد تشنج مانند والپروئیک اسید
• داروهای آرام‌ بخش و خواب‌ آور 

اگر اخیرا استفاده از یک داروی جدید را شروع کرده اید، ریزش آب دهان می تواند ناشی از این دارو باشد. به همین دلیل باید با پزشک خود صحبت کنید تا دوز دارو را کاهش دهد یا یک جایگزین برای آن پیدا کند.

گرفتگی بینی

گرفتگی مجاری بینی می تواند از آلرژی، سینوزیت یا سرماخوردگی ناشی شود و شما را مجبور به تنفس از طریق دهان کند. تنفس دهانی می تواند احتمال ریزش آب دهان را به ویژه در شب و در حین خواب افزایش دهد. این نوع از ریختن آب دهان در اغلب موارد موقتی است و با درمان گرفتگی بینی یا آلرژی بهبود پیدا می کند.

استفاده از اسپری‌ های بینی، دستگاه بخور یا آنتی‌ هیستامین‌ ها می تواند به تمیز نگه داشتن مجاری بینی و کاهش آبریزش دهان کمک کند.

مشکلات دندانی 

مشکلات داخل دهان، مانند دندان مصنوعی نامناسب، زخم های دهانی، دندان‌ های نامرتب و ناهنجاری‌ های فک می توانند منجر به آبریزش دهانی شوند. زیرا زمانی که در داخل دهان سطحی نامنظم ایجاد می شود، غدد بزاقی را تحریک می کند و منجر به آزاردهنده شدن بلع می شود. معاینه منظم دندانپزشکی می‌ تواند این مشکلات را تشخیص دهد و اصلاح کند.

مسمومیت

برخی از مواد سمی می توانند بر سیستم عصبی تاثیر بگذارند یا ترشح بزاق را افزایش دهند، به همین دلیل اگر در معرض آنها قرار قرار بگیرید، ممکن است دچار آبریزش دهان حاد شوید. مواد سمی رایجی که می توانند منجر به ریزش آب دهان شوند عبارتند از ارگانوفسفات ها، جیوه، فلزات سنگین مانند جیوه و برخی قارچ‌ ها یا گیاهان حاوی موسکارین.

علائم مسمومیت شامل تعریق، استفراغ، گرفتگی عضلات و گیجی است. این نوع از آبریزش دهان نیاز به مراقبت‌ های پزشکی فوری دارد.

وضعیت خواب

ریختن آب دهان در هنگام خواب بسیار رایج است و معمولا خطرناک نیست. زمانی که به پهلو یا شکم می‌ خوابید، بزاق به طور طبیعی در دهان جمع می‌ شود و به دلیل جاذبه از طریق لب‌ ها خارج می‌ شود. سایر علل ریزش آب دهان در خواب شامل خوابیدن با دهان باز (معمولا در اثر انسداد بینی)، شل شدن عضلات صورت (در اثر خواب عمیق یا مصرف الکل) و آپنه خواب. 

خوابیدن به پشت، بالا بردن بالش و اجتناب از مصرف داروهای آرام‌ بخش قبل از خواب، در اغلب موارد آبریزش دهان شبانه را کاهش می‌ هد.

اختلال بلع (دیسفاژی)

آبریزش دهان می‌ تواند ناشی از مشکل در هماهنگی بلع باشد. در دیسفاژی، بزاق به دلیل عدم تخلیه صحیح، در دهان جمع می شود. شایع ترین علل اختلال در بلع عبارتند از سکته مغزی، سرطان سر، سرطان گردن، پرتودرمانی و بیماری های عصبی- عضلانی. یک آسیب‌ شناس گفتار و زبان می‌ تواند عملکرد بلع را ارزیابی کند و تمرینات یا اصلاحاتی در رژیم غذایی پیشنهاد دهد.

ناهنجاری‌ های ساختاری

برخی از افراد دارای ناهنجاری‌ های فیزیکی هستند که نگه داشتن بزاق در دهان را دشوار می‌ کند. ناهنجاری های ساختاری که می توانند منجر به ریزش آب دهان شوند عبارتند از شکاف لب، ماکروگلوسی، ناهنجاری های فک، بزرگی لوزه ها و آدنوئید. این ناهنجاری ها ممکن است از بدو تولد وجود داشته باشند یا پس از جراحی یا ضربه ایجاد شوند. جراحی اصلاحی و ارتودنسی اغلب به کاهش آبریزش دهان ناشی از مشکلات آناتومیک کمک می‌ کند.

مشکلات شناختی و رفتاری

در افرادی که دچار تاخیر رشدی، اختلال طیف اوتیسم یا زوال عقل هستند، آبریزش دهان می‌ تواند ناشی از کاهش آگاهی از بزاق باشد. افرادی که به این مشکلات مبتلا هستند ممکن است فراموش کنند که مرتباً بزاق را قورت دهند و متوجه تجمع بزاق در دهان را نشوند. رفتاردرمانی به همراه با گفتاردرمانی، می‌ تواند در این موارد بسیار مفید باشد.

استرس و اضطراب

ممکن است عجیب به نظر برسد اما عوامل عاطفی مانند اضطراب و استرس می توانند به طور موقت منجر به افزایش تولید بزاق شوند. علت این امر فعال شدن پاسخ جنگ یا گریز در شرایطی است که فرد استرس و اضطراب را تجربه می کند. اگرچه این آبریزش دهانی خفیف و کوتاه مدت است اما استفاده از تکنیک‌ های آرام بخش، ذهن آگاهی و مدیریت استرس می‌ توانند این نوع آبریزش دهان را برطرف کنند.

الکل و مواد مخدر

الکل و برخی مواد مخدر (مانند حشیش) می‌ توانند باعث افزایش بزاق و کاهش کنترل عضلات، به ویژه در هنگام مسمومیت شوند. این اثرات موقتی هستند و معمولاً با از بین رفتن اثر ماده از بین می‌ روند، اما استفاده مکرر می‌ تواند منجر به آبریزش دهان مزمن در طول خواب شود.

درمان آبریزش دهان

درمان آبریزش دهان به علت و شدت آن بستگی دارد. معمولا ابتدا تلاش می شود تا این مشکل را با روش های خانگی و تغییر در سبک زندگی درمان کنند، اما در صورتی که این روش ها موثر واقع نشوند ممکن است به دارو یا در مواردی به جراحی نیاز باشد. در ادامه به بررسی روش های درمان ریختن آب دهان می پردازیم.

درمان خانگی ریختن آب دهان

برای آبریزش خفیف یا گاه به گاه، به خصوص در هنگام خواب، این راهکارهای ساده می‌ توانند کمک کنند:

• به جای خوابیدن به پهلو یا شکم، به پشت بخوابید.
• برای کاهش تجمع بزاق، با بالش را کمی بالا ببرید.
• گرفتگی بینی را درمان کنید تا بتوانید شب‌ ها از طریق بینی نفس بکشید.
• آب کافی بنوشید.
• از خوردن غذاهای اسیدی یا تند قبل از خواب خودداری کنید.
• بهداشت دهان و دندان را به خوبی رعایت کنید.

گفتاردرمانی و فیزیوتراپی

برای افرادی که در کنترل عضلات دهانی مشکل دارند یا به مشکلات عصبی دچار هستند، گفتاردرمانی و بلع درمانی می‌ تواند بسیار موثر واقع شود. در این روش از تمرینات تقویت لب و زبان و آموزش هماهنگی حرکتی دهان استفاده شود. این تکنیک‌ ها در صورت تمرین منظم ایمن و موثر هستند.

داروها برای آبریزش دهان

وقتی روش‌ های محافظه‌ کارانه مؤثر نباشند از داروهایی که می توانند تولید بزاق را کاهش دهند استفاده می شود، مانند:

• گلیکوپیرولات
• چسب اسکوپولامین
• قطره آتروپین
• بوتاکس

اگرچه داروهای بالا برای درمان ریزش آب دهان مؤثر هستند، اما می‌ توانند باعث خشکی دهان، تاری دید یا یبوست شوند، بنابراین باید تحت نظر پزشک استفاده شوند.

جراحی

در موارد شدیدی که آبریزش دهان شدید است و با استفاده از روش ها غیرتهاجمی برطرف نمی شود ممکن است از جراحی استفاده شود. جراحی های مورد استفاده عبارتند از تغییر مسیر مجرای بزاقی، برداشتن غدد بزاقی و بستن مجاری. جراحی معمولاً برای بیمارانی استفاده می شود که آبریزش دهان آنها به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی تاثیر می‌ گذارد یا باعث آسپیراسیون مکرر می‌ شود.

آبریزش دهان، ممکن است جدی به نظر نرسد، اما در صورت تداوم می‌ تواند اثرات جسمی و روحی قابل توجهی داشته باشد. به همین دلیل توصیه می شود که به دنبال پیدا کردن علت این مشکل و درمان آن باشید.

به نقل قول از clevelandclinic:

excessive drooling can cause angular cheilitis — a skin condition characterized by painful, cracked sores at the corners of your mouth. In some cases, excess saliva can even be aspirated into your lungs, causing pneumonia. So, it’s important to see your healthcare provider at the first sign of problems.

ترجمه: آبریزش بیش از حد دهان می‌ تواند باعث التهاب گوشه لب شود – یک بیماری پوستی که با زخم‌ های دردناک و ترک خورده در گوش ه‌های دهان مشخص م ی‌شود. در برخی موارد، بزاق اضافی حتی می‌ تواند به ریه‌ های شما آسپیره شود و باعث ذات‌ الریه شود. بنابراین، مراجعه به پزشک در اولین نشانه مشکلات بسیار مهم است.

منبع: https://my.clevelandclinic.org/health/symptoms/22384-drooling