بیماری خود ایمنی {11 نوع رایج} علائم و روش های درمان
بیماری خود ایمنی به گروهی از بیماری ها گفته می شود که که در آنها سیستم ایمنی که برای محافظت از بدن در برابر باکتری ها و ویروس ها طراحی شده است، به اشتباه به بافت های سالم بدن حمله می کند. بیماری های خود ایمنی تقریبا می توانند بر همه سیستم های بدن، از پوست و مفاصل گرفته تا اندام های داخلی مانند تیروئید، لوزالمعده و کلیه ها، تاثیر بگذارد. در این مقاله از بیچشک با ما همراه باشید تا بیشتر با بیماری خود ایمنی، انواع، علل، نحوه تشخیص و روش های درمان آنها آشنا شوید.
بیماری خود ایمنی چیست؟
سیستم ایمنی بدن به طور طبیعی عوامل بیماری زای خارجی را شناسایی می کند و آنها را از بین می برد و در عین حال به سلول های سالم بدن آسیبی وارد نمی کند. بیماری های خود ایمنی باعث می شوند که سیستم ایمنی بدن به سلول های سالم حمله می کنند. این حمله منجر به التهاب، آسیب بافتی و علائم مزمنی می شود که به صورت دوره ای بروز پیدا می کنند و از بین می روند.
بیش از ۸۰ نوع بیماری خود ایمنی شناخته شده وجود دارد که هر کدام قسمت های مختلفی از بدن را تحت تاثیر قرار می دهند. برخی از این بیماری ها موضعی هستند، مانند دیابت نوع ۱ که پانکراس را هدف قرار می دهد و برخی دیگر سیستمیک هستند، مانند لوپوس که می تواند به طور همزمان چندین اندام بدن را تحت تاثیر قرار دهند.
چرا بیماری خود ایمنی می گیریم؟
در حال حاضر علت دقیق ابتلا به بیماری های خود ایمنی مشخص نیست، اما به نظر می رسد این دسته از اختلالات در اثر ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و هورمونی ایجاد می شوند:
- استعداد ژنتیکی: سابقه خانوادگی نقش مهمی در ابتلا به بیماری های خود ایمنی دارد. برخی از تغییرات ژنتیکی، افراد را بیشتر مستعد پاسخ های ایمنی غیرطبیعی می کنند. به عنوان مثال، ژن HLA-DR4 به شدت با آرتریت روماتوئید مرتبط است.
- عوامل محیطی: عوامل محیطی می توانند منجر به ابتلا به بیماری های خود ایمنی شوند یا در صورت ابتلا به آنها از قبل، باعث تشدید علائم شوند. عفونت های ویروسی یا باکتریایی، قرار گرفتن در معرض سموم، سیگار کشیدن و رژیم غذایی ناسالم از عوامل محیطی موثر بر اختلالات خود ایمنی هستند.
- تاثیرات هورمونی: تغییرات هورمونی، به ویژه در زنان یکی از عواملی است که می تواند منجر به اختلالات خود ایمنی شود. به همین دلیل است که بیماری هایی مانند لوپوس و تیروئیدیت هاشیموتو در زنان شایع تر است.
- استرس: استرس و سبک زندگی افراد از جمله خواب نامناسب، کم تحرکی و کمبود مواد مغذی، به ویژه ویتامین D، خطر ابتلا به بیماری های خود ایمنی را افزایش می دهد.
انواع بیماری خود ایمنی
بیماری های خود ایمنی متعددی وجود دارند که هر یک اندام های مختلفی از بدن را هدف قرار می دهند و با علائم متفاوتی همراه هستند. در ادامه به بررسی شایع ترین انواع بیماری های خود ایمنی می پردازیم.
روماتیسم مفصلی (آرتریت روماتوئید)
آرتریت روماتوئید به مفاصل حمله می کند و منجر به درد، تورم، سفتی و در نهایت تغییر شکل مفاصل می شود. روماتیسم مفصلی همچنین می تواند ریه ها، قلب و چشم ها را تحت تاثیر قرار دهد. درمان به موقع این بیماری با استفاده از داروهای ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری می تواند به جلوگیری از آسیب های برگذشت ناپذیر آرتریت روماتوئید کمک کند.
بیماری سلیاک
سلیاک یک بیماری خود ایمنی است که توسط گلوتن ایجاد می شود و به پوشش روده کوچک آسیب می رساند. این بیماری می تواند منجر به سوء جذب، نفخ و کمبود مواد مغذی شود. تنها درمان موثر بیماری سلیاک، رعایت یک رژیم غذایی بدون گلوتن است.
دیابت نوع 1
در دیابت نوع ۱، سلول های ایمنی، سلول های تولید کننده انسولین در پانکراس را از بین می برند. بدون انسولین، گلوکز نمی تواند وارد سلول ها شود و منجر به افزایش سطح قند خون می شود. برای درمان دیابت نوع 1 باید به طور مادام العمر از انسولین استفاده کنید.
لوپوس
لوپوس یک بیماری خود ایمنی سیستمیک است که در آن سیستم ایمنی بدن به اندام های متعددی از جمله پوست، کلیه ها، قلب و مغز حمله می کند. علائم رایج این بیماری شامل خستگی، درد مفاصل، بثورات پوستی و حساسیت به نور خورشید است. ویژگی اصلی بیماری لوپوس تشکیل بثورات پروانه ای روی صورت است.
تیروئیدیت هاشیموتو
تیروئیدیت هاشیموتو زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی به غده تیروئید حمله می کند و باعث التهاب مزمن و کم کاری تیروئید می شود. علائم این بیماری شامل خستگی، افزایش وزن، افسردگی و عدم تحمل سرما است. تیروئیدیت هاشیموتو یکی از شایع ترین اختلالات خود ایمنی به شمار می رود.
بیماری گریوز
گریوز نیز نوعی از از اختلالات خود ایمنی است که بر تیروئید تاثیر می گذارد، اما بر خلاف تیروئیدیت هاشیموتو، این بیماری منجر به پرکاری تیروئید می شود، زیرا بیماری گریوز باعث تولید آنتی بادی هایی می شود که تولید بیش از حد هورمون تیروئید را تحریک می کنند. علائم این بیماری عبارتند از کاهش وزن، عدم تحمل گرما، اضطراب و بیرون زدگی چشم ها (اگزوفتالمی) است.
سندرم شوگرن
سندرم شوگرن به غدد ترشحی، به ویژه غدد بزاقی و اشکی حمله می کند و منجر به خشکی چشم، خشکی دهان، خستگی و درد مفاصل می شود. این بیماری ممکن است به تنهایی یا همراه با سایر بیماری های خود ایمنی مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید رخ دهد.
مولتیپل اسکلروزیس (ام اس)
مولتیپل اسکلروزیس بیماری است که سیستم عصبی مرکزی را تحت تاثیر قرار میدهد و به غلاف میلین آسیب می رساند. این آسیب منجر به اختلال در ارتباط بین مغز و بدن می شود. علائم ام اس شامل بی حسی، مشکلات بینایی، ضعف عضلانی و مشکل در هماهنگی حرکات است.
پسوریازیس
پسوریازیس یک بیماری خود ایمنی پوستی است که منجر به سریع تر شدن روند نوسازى و جايگزينى سلول هاى پوستی می شود و به همین دلیل باعث تشکیل لکه های ملتهب روی پوست می شود. این بیماری در اغلب موارد با آرتریت پسوریاتیک که مفاصل را تحت تاثیر قرار می دهد، مرتبط است.
بیماری التهابی روده
بیماری التهابی روده شامل کرون روده و کولیت اولسراتیو می باشد که هر دو منجر به التهاب مزمن (طولانی مدت) دستگاه گوارش می شوند. افراد مبتلا به این بیماری ها درد شکم، اسهال و کاهش وزن ناخواسته را تجربه می کنند.
واسکولیت
واسکولیت یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی به رگ های خونی حمله می کند و باعث التهاب، ضخیم، تنگ یا تضعیف شدن آنها می شود. این امر می تواند منجر به کاهش جریان خون شده و به اندام های بدن آسیب برساند. در اغلب موارد با انتخاب روش درست میتوان این بیماری را مدیریت کرد.
علائم بیماری خود ایمنی
هر بیماری خود ایمنی ویژگی های خاص خود را دارد، اما از آنجایی که اغلب آنها منجر به التهاب سیستمیک و اختلال در تنظیم سیستم ایمنی می شوند علائم مشترکی دارند. برخی از علائم بیماری خود ایمنی عبارتند از:
- خستگی و کسالت
- درد عضلانی
- درد مفاصل
- تب خفیف
- بثورات پوستی
- تغییر رنگ پوست
- اختلالات گوارشی (نفخ، اسهال، یبوست)
- تورم غدد لنفاوی
- ریزش مو
- بی حسی
- سوزن سوزن شدن
علائم بیماری های خود ایمنی به صورت دوره ای بهبود پیدا می کنند و دوباره عود می کنند.
آزمایش تشخیص بیماری خود ایمنی
پزشکان معمولاً برای تشخیص اختلالات خود ایمنی از آزمایش ها و تصویربرداری ها استفاده می کنند. آزمایش های رایجی که برای تشخیص بیماری های خود ایمنی استفاده می شوند عبارتند از:
- آزمایش های اتوآنتی بادی: از این روش برای تشخیص آنتی بادی های خاصی که منجر به بیماری های خود ایمنی می شوند، استفاده می شود.
- آزمایش های مخصوص هر اندام: به عنوان مثال، آزمایش های عملکرد تیروئید برای تیروئید هاشیموتو یا ام آر آی برای ام اس.
- بیوپسی: در موارد خاص، برای تایید تشخیص از بافت ها نمونه برداری می شود.
تشخیص به موقع بیماری های خود ایمنی، در نتیجه درمان آنها بسیار موثر است، به همین دلیل اگر هر یک از علائم این بیماری ها را تجربه می کنید، برای بررسی بیشتر به پزشک مراجعه کنید.
درمان بیماری خود ایمنی
درمان قطعی خود ایمنی وجود ندارد، اما روش هایی وجود دارند که به کنترل بیش فعالی سیستم ایمنی، کاهش التهاب و مدیریت علائم این بیماری ها کمک می کنند. در ادامه به بررسی بیشتر روش های درمان اختلالات خود ایمنی می پردازیم.
به نقل قول از clevelandclinic:
Autoimmune diseases can need a variety of treatments. Just like the wide variety of symptoms they cause, which treatments you’ll need depends on which condition you have. Everyone’s immune system, genetics and environment are different. That means the treatments that work for you will be unique.
ترجمه: بیماری های خودایمنی می توانند به درمان های متنوعی نیاز داشته باشند. درست مانند طیف گسترده ای از علائمی که ایجاد می‌کنند، نوع درمان مورد نیاز شما به بیماری تان بستگی دارد. سیستم ایمنی، ژنتیک و محیط هر فرد متفاوت است. این بدان معناست که درمان هایی که برای شما مؤثر هستند، منحصر به فرد خواهند بود.
منبع: https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21624-autoimmune-diseases
درمان بیماری خود ایمنی در طب سنتی
درمان خود ایمنی در طب سنتی بیشتر بر رژیم غذایی خود ایمنی تمرکز دارد. یک رژیم غذایی متعادل و ضد التهابی سرشار از چربی های امگا ۳، آنتی اکسیدان ها و غلات کامل می تواند به تنظیم عملکرد سیستم ایمنی بدن کمک کند. همچنین کاهش مصرف غذاهای فرآوری شده، قندها و چربی های اشباع می تواند منجر به کاهش عود علائم این بیماری شود.
دارو برای بیماری خود ایمنی
با توجه به نوع اختلال خود ایمنی، شدت و اندام هایی که تحت تاثیر قرار گرفته اند، برای درمان اختلالات خود ایمنی از داروهای متفاوتی استفاده می شود. بهترین دارو برای بیماری خود ایمنی شامل:
- داروهای کورتیکواستروئید مانند پردنیزون و متیل پردنیزولون برای واسکولیت، لوپوس و آرتریت روماتوئید
- داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مانند متوترکسات، آزاتیوپرین، سیکلوفسفامید و مایکوفنولات موفتیل برای واسکولیت، آرتریت روماتوئید و لوپوس
- داروهای بیولوژیک مانند ریتوکسیماب، آدالیموماب، اینفلیکسیماب و توسیلیزومب برای واسکولیت، آرتریت روماتوئید و پسوریازیس
- درمان جایگزینی هورمون در صورت آسیب به یک اندام خاص، مانند انسولین برای دیابت نوع 1
توجه داشته باشید که هر یک از داروهایی که در بالا معرفی شدند برای یک بیماری خود ایمنی خاص مناسب هستند و بدون تجویز پزشک و سرخود نباید هیچ یک از آنها را استفاده کنید.
فیزیوتراپی
برای بیماری هایی که بر تحرک تاثیر می گذارند، مانند آرتریت روماتوئید یا ام اس، فیزیوتراپی به حفظ عملکرد مفاصل و قدرت عضلات کمک می کند.
طول عمر بیماران خود ایمنی
طول عمر بیماران خود ایمنی بسته به نوع اختلال، شدت و میزان درگیری اندام ها متفاوت است. اختلالات خود ایمنی خفیف مانند تیروئیدیت هاشیموتو و بیماری سلیاک معمولا در صورت مدیریت صحیح تاثیری بر طول عمر ندارند. اما بیماری های خود ایمنی شدید مانند لوپوس، واسکولیت و ام اس می توانند طول عمر بیماران را کاهش دهند، زیرا ممکن است به اندام های بدن آسیب برسانند.
سوالات متداول در مورد بیماری های خود ایمنی
میوکاردیت سلول غول پیکر، یک بیماری خود ایمنی نادر است که می تواند منجر به نارسایی قلبی شود و این بیماری به عنوان خطرناک ترین بیماری خود ایمنی شناخته می شود.
برای بیماری های خود ایمنی می توانید به یک روماتولوژیست یا ایمونولوژیست مراجعه کنید.
اغلب بیماری های خود ایمنی در صورت تشخیص به موقع و درمان مناسب کشنده نیستند، بیشترین خطر مرگ مربوط به بیماری های خود ایمنی سیستمیکی است که اندام های بدن را تحت تاثیر قرار می دهد.
