دیابت یک بیماری متابولیک مزمن است و زمانی رخ می دهد که بدن نمی تواند انسولین کافی تولید کند یا به درستی از آن استفاده کند و منجر به افزایش سطح گلوکز خون می شود. اگر دیابت به درستی مدیریت نشود، می تواند منجر به عوارض متعددی شود که تقریباً بر همه سیستم های بدن تاثیر می گذارند. این عوارض بسته به اینکه فرد دیابت نوع ۱ یا نوع ۲ داشته باشد. در این مقاله از بیچشک با ما همراه باشید تا بیشتر با عوارض دیابت آشنا شوید.
عوارض دیابت چیست؟
سطح بالای گلوکز خون، به ویژه هنگامی که مداوم باشد، می تواند به رگ های خونی، اعصاب و اندام ها آسیب برساند. با گذشت زمان، این مشکلات می توانند منجر به آسیب عروقی، آسیب عصبی (نوروپاتی)، آسیب کلیوی (نفروپاتی)، آسیب چشمی (رتینوپاتی) و اختلال در بهبود زخم شوند. در ادامه به بررسی بیشتر عوارض و خطرات دیابت می پردازیم.
بیماری قلبی عروقی
افراد مبتلا به دیابت ۲ تا ۴ برابر بیشتر در معرض ابتلا به بیماری قلبی یا سکته مغزی هستند. قند خون بالا می تواند منجر به تصلب شرایین، فشار خون بالا و افزایش سطح کلسترول شود و از این طریق خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی را افزایش می دهد.
نوروپاتی
نوروپاتی یا آسیب عصبی، به ویژه در دست‌ها و پاها یکی از عوارض جانبی شایع دیابت است. علائم نوروپاتی در افراد مبتلا به دیابت ممکن است به صورت سوزن سوزن شدن، بی حسی، درد و ضعف عضلانی ظاهر شوند. نوروپاتی همچنین می تواند باعث آسیب هایی شود که به زخم و عفونت تبدیل می شوند.
بیماری کلیوی (نفروپاتی دیابتی)
دیابت علت اصلی ابتلا به بیماری مزمن کلیه است. آسیب به سیستم فیلتراسیون کلیه ها باعث نشت پروتئین می شود و در نهایت ممکن است برای درمان آن نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه باشد.
آسیب چشمی (رتینوپاتی دیابتی)
سطح بالای قند خون به رگ های خونی ریز در شبکیه چشم آسیب می رساند و منجر به ایجاد بیماری های چشمی می شود که در صورت عدم درمان ممکن است منجر به نابینایی شوند، برخی از این مشکلات عبارتند از:
- کاهش بینایی
- گلوکوم
- آب مروارید
پای دیابتی
به دلیل کاهش جریان خون و آسیب عصبی، آسیب های کوچک می توانند به عفونت ها یا زخم های جدی تبدیل شوند. در موارد شدید، ممکن است قطع عضو ضروری باشد.
بیماری های پوستی
از هر 3 فرد مبتلا به دیابت، 1 نفر در طول زندگی نوعی مشکل پوستی را تجربه می کند. دیابت می تواند باعث عفونت های باکتریایی و قارچی، خارش پوست و کندی بهبود زخم شود.
مشکلات شنوایی
دیابت می تواند به رگ های خونی کوچک و اعصاب گوش داخلی آسیب برساند. گوش داخلی به تغییرات در خون رسانی بسیار حساس است و قند خون بالا می‌تواند منجر به کاهش جریان اکسیژن و مواد مغذی، التهاب و استرس اکسیداتیو و آسیب عصبی (نوروپاتی عصب شنوایی) شود.
مشکلات دندانی
قند خون بالا بر بزاق و بافت های دهان تاثیر می گذارد و خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش می دهد:
- بیماری لثه (پریودنتیت)
- پوسیدگی دندان
- خشکی دهان (گزروستومیا)
- عفونت های دهانی، به ویژه عفونت های قارچی مانند برفک دهان (کاندیدیازیس)
قند خون پایین یا بالا
دیابت می تواند بر سطح قند خون و کاهش و افزایش آن به طور مستقیم تاثیر بگذارد. علائم پایین آمدن قند خون شامل تعریق، لرزش، گیجی و تشنج است که در صورت عدم درمان می تواند منجر به کما و مرگ شود. در مقابل وقتی قند خون خیلی بالا باشد، می‌تواند باعث تکرر ادرار، خستگی، تاری دید و کم آبی بدن شود.
به نقل قول از medlineplus:
If you have diabetes, you need to watch out for blood glucose levels that are too high (hyperglycemia) or too low for you (hypoglycemia). These can happen quickly and can become dangerous. Some of the causes include having another illness or infection and certain medicines. They can also happen if you don’t get the right amount of diabetes medicines.
ترجمه: اگر دیابت دارید، باید مراقب سطح گلوکز خون خود باشید که خیلی بالا (هیپرگلیسمی) یا خیلی پایین (هیپوگلیسمی) باشد. این موارد می توانند به سرعت اتفاق بیفتند و خطرناک شوند. برخی از دلایل آن شامل ابتلا به بیماری یا عفونت دیگر و داروهای خاص است. همچنین اگر مقدار مناسبی از داروهای دیابت را مصرف نکنید، ممکن است این اتفاق بیفتد.
کتواسیدوز دیابتی (DKA)
کتواسیدوز دیابتی که در دیابت نوع ۱ شایع است، یک اورژانس پزشکی است که در آن بدن چربی را برای سوخت تجزیه می کند و کتون های خطرناک تولید می کند. علائم این وضعیت عبارتند از استفراغ و درد شکم.
عوارض دیابت نوع ۱
افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ اغلب در دوران کودکی یا نوجوانی تشخیص داده می شوند، به این معنی که این افراد برای مدت زمان طولانی در معرض قند خون بالا قرار دارند. عوارض دیابت نوع یک می تواند شامل:
- کتواسیدوز دیابتی
- مشکلات رشد و نمو در کودکان
- شروع زودهنگام عوارضی مانند رتینوپاتی، بیماری کلیوی و نوروپاتی
کنترل دقیق انسولین و نظارت مداوم بر گلوکز برای مدیریت و جلوگیری از این عوارض بسیار مهم هستند.
عوارض دیابت نوع 2
دیابت نوع ۲ اغلب به تدریج ایجاد می شوند و در بزرگسالان شایع تر است، اگرچه به دلیل چاقی به طور فزاینده ای در افراد جوان تر نیز دیده می شود. عوارض اصلی دیابت نوع دو عبارتند از:
- بیماری قلبی عروقی
- نارسایی کلیه
- نوروپاتی محیطی
- زخم پا
- خطر بیشتر ابتلا به آلزایمر و زوال شناختی
- بیماری کبد چرب
عوارض دیابت در مردان
یکی از شایع ترین عوارض دیابت در مردان، اختلال نعوظ (ED) است که به دلیل آسیب به رگ های خونی و اعصابی که نعوظ را کنترل می کنند، رخ می دهد. در واقع، اختلال نعوظ می تواند نشانه هشدار اولیه دیابت تشخیص داده نشده یا کنترل ضعیف گلوکز باشد. دیابت همچنین می تواند منجر به کاهش سطح تستوسترون (هیپوگنادیسم) شود که به کاهش میل جنسی، خستگی و کاهش توده عضلانی در مردان منجر می شود.
عوارض دیابت در زنان
زنان مبتلا به دیابت در مقایسه با مردان با چالش های سلامتی متفاوتی روبرو هستند که بخشی از آن به دلیل تفاوت های هورمونی و نحوه تعامل دیابت با سلامت باروری زنان است. قند خون کنترل نشده می تواند منجر به بی نظمی قاعدگی، مشکلات باروری و خطر بیشتر ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) شود.زنان مبتلا به دیابت همچنین به دلیل افزایش سطح گلوکز که از رشد باکتری ها و قارچ ها پشتیبانی می کند، بیشتر مستعد ابتلا به عفونت های دستگاه ادراری (UTI) و عفونت های قارچی واژن هستند.
خطرات دیابت در بارداری
بارداری خطرات خاصی را برای زنانی که از قبل دیابت دارند یا به دیابت بارداری مبتلا می شوند، به همراه دارد.
خطرات دیابت برای زنان باردار:
- پره اکلامپسی (فشار خون بالا و آسیب به اندام ها)
- افزایش احتمال نیاز به سزارین
- تشدید عوارض جانبی که از قبل وجود داشته اند
- ایجاد مایع آمنیوتیک بیش از حد
خطرات دیابت برای نوزاد:
- ماکروزومی
- هیپوگلیسمی نوزاد پس از تولد
- زایمان زودرس
- نقص های مادرزادی، به ویژه مشکلات قلبی و ستون فقرات
پیشگیری و مدیریت عوارض دیابت
مدیریت و کنترل مناسب دیابت می تواند در پیشگیری از بروز عوارض جانبی آن بسیار کمک کند. برخی از روشهای موثر عبارتند از:
- حفظ سطح قند خون در محدوده صحیح
- مدیریت فشار خون و کلسترول
- غربالگری منظم، از جمله معاینه چشم سالانه، آزمایش عملکرد کلیه، معاینه پا، معاینه دندانپزشکی و غربالگری قلب
- رژیم غذایی متعادل و کم کربوهیدرات
- فعالیت بدنی منظم
- اجتناب از سیگار کشیدن و مصرف بیش از حد الکل
- مدیریت استرس
- مصرف داروهای تجویز شده طبق دستورالعمل
جمع بندی
دیابت یک بیماری جدی و پیچیده است که اگر به دقت مدیریت نشود، می تواند منجر به عوارض متعددی شود که تقریباً بر هر عضوی از بدن تاثیر می گذارند. با این حال، با مراقبت‌های پزشکی مناسب، تنظیم سبک زندگی و نظارت دقیق، می توان بروز بسیاری از این عوارض را به تأخیر انداخت یا حتی از آنها پیشگیری کرد.
